Mô hình cung thiếu nhi các quốc gia và bài học cho Hà Nội

Coi trọng tính trải nghiệm và tương tác

Ở nhiều nước trên thế giới, mô hình trung tâm văn hóa, năng khiếu cho thiếu nhi rất được coi trọng và có nhiều nội dung đặc trưng riêng.

Mô hình Trung tâm Văn hóa Trẻ em (Kodomo Bunka Center) tại Nhật Bản

Khi sinh ra và lớn lên tại Nhật Bản và Hàn Quốc, từ tuổi 2 - 3, trẻ em có thể chơi vài môn thể thao và tham gia các lớp học năng khiếu. Sau khi được dạy những điều cơ bản về cách ứng xử, trẻ em ở các đất nước này được tiếp xúc với môi trường giáo dục ở trường học tại các trung tâm văn hóa dành cho thiếu nhi. Trẻ có thể tham gia các lớp học ngôn ngữ, toán, năng khiếu... Nhờ đó, tất cả trẻ em dưới 4 tuổi ở đây có thể chơi được ít nhất 1 nhạc cụ và biết những điều cơ bản về toán và ngữ pháp. 5 tuổi, trẻ bắt đầu bước vào môi trường giáo dục có kỷ luật chặt chẽ hơn.

Tại Nhật Bản, mô hình Trung tâm Văn hóa Trẻ em (Kodomo Bunka Center) được coi là biểu tượng. Tại các trung tâm này, trẻ em được chú trọng phát triển toàn diện, kết hợp hài hòa giữa văn hóa truyền thống và hiện đại; tham gia nhiều hoạt động trải nghiệm, khám phá, kích thích sự sáng tạo và tư duy phản biện. Các lớp học nghệ thuật truyền thống (thư pháp, trà đạo, origami...), các câu lạc bộ khoa học, kỹ thuật (robotics, lập trình...) hay các hoạt động thể thao, dã ngoại, khám phá thiên nhiên rất được trẻ em ưa chuộng.

Trung tâm Văn hóa Trẻ em tại Hàn Quốc

Còn tại Hàn Quốc, trung tâm trải nghiệm nghề nghiệp trẻ em (KidsJob) hệ thống Trung tâm Văn hóa Trẻ em (Children’s Culture Centers) giúp trẻ em tập trung vào giáo dục hướng nghiệp sớm, khám phá các ngành nghề khác nhau ngày từ khi còn nhỏ. Việc mô phỏng các không gian làm việc thực tế, cho phép trẻ em "hóa thân" thành các chuyên gia sẽ tạo hứng thú cho trẻ em.

Xứ sở kim chi cũng hướng đến xây dựng một hệ sinh thái nơi trẻ có thể tự lựa chọn hoạt động theo sở thích, qua đó hình thành năng lực cá nhân và tinh thần cộng đồng. Mỗi trung tâm đều có sự liên kết chặt chẽ với nhà trường và chính quyền địa phương, để hỗ trợ học sinh toàn diện nhất

Với Singapore, trung tâm khoa học Singapore (Singapore Science Centre) là nơi lý tưởng giúp khơi dậy niềm đam mê khoa học và công nghệ ở trẻ em với những trưng bày tương tác, thí nghiệm thực tế, mô phỏng sinh động. Cùng với đó là các chương trình giáo dục STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học) phong phú.

Trẻ em tham quan trải nghiệm tại trung tâm khoa học Singapore (Singapore Science Centre)

Trong khi đó, tại Mỹ, trẻ em rất thích tới trải nghiệm tại Bảo tàng Trẻ em (Children's Museum). Ở đây, trẻ em là trung tâm, được tạo không gian mở để trẻ tự do khám phá và học hỏi… Bảo tàng này trưng bày tương tác, trò chơi, hoạt động nghệ thuật, âm nhạc, khuyến khích sự sáng tạo, trí tưởng tượng và khả năng giải quyết vấn đề.

Tại Phần Lan, một trong những quốc gia có nền giáo dục tiên tiến nhất thế giới, trẻ em được tiếp cận với mô hình Nuorten Talot - những “ngôi nhà cộng đồng thiếu nhi” nằm trong từng khu phố. Không gian này được thiết kế mở, không áp đặt chương trình học cố định. Trẻ em đến đây để tổ chức sự kiện, làm phim ngắn, chia sẻ cảm xúc, hay chỉ đơn giản là… ngồi im đọc sách.

Nhìn chung, các mô hình trung tâm văn hóa, năng khiếu thiếu nhi tại các nước có sự đa dạng lớn, phản ánh đặc thù văn hóa, xã hội của từng quốc gia. Với xu hướng chung là chú trọng đến các hoạt động mang tính trải nghiệm, tương tác, phát triển kỹ năng mềm, tư duy sáng tạo. Các trung tâm này có sự đầu tư lớn về cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại, ứng dụng công nghệ thông tin và có sự tham gia tích cực của cộng đồng, các tổ chức xã hội.

Bài học cho Hà Nội

Việt Nam có hệ thống Cung Thiếu nhi trải dài khắp các tỉnh thành, trong đó Cung Thiếu nhi Hà Nội là đơn vị đầu tàu. Nhiều chuyên gia cho rằng, để mô hình Cung phát huy hết được các thế mạnh về nội dung và hình thức, cần tính hội nhập và cập nhật xu hướng giáo dục mới từ các quốc gia trên thế giới.

Phạm Quỳnh Chi, cựu học sinh Trường THPT Chuyên Hà Nội - Amsterdam, hiện là sinh viên tại Đại học Toronto (Canada), chia sẻ: “Em từng tham gia trại hè tại Trung tâm Trẻ em ở Toronto. Điều khiến em bất ngờ là các bạn nhỏ có thể tự chọn hoạt động trong ngày như làm podcast, học lập trình hay thi đấu thể thao.

Quan trọng nhất là cảm giác không bị ép buộc - các hoạt động được thiết kế để các bạn thấy mình đang “chơi mà học”. Mô hình như vậy nếu có ở Hà Nội sẽ rất tuyệt vời.”

Theo chuyên gia nghiên cứu giáo dục Trần Thị Thu Phương (Trung tâm Nghiên cứu các vấn đề về trẻ em KidCare), với vị trí trung tâm văn hóa - chính trị của cả nước, Hà Nội có đầy đủ tiềm lực để trở thành hình mẫu trong việc phát triển hiệu quả mô hình Cung Thiếu nhi thế hệ mới.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số đang tác động mạnh mẽ đến đời sống trẻ em và thanh thiếu niên, việc xây dựng không gian phát triển toàn diện cho thế hệ măng non là một bài toán cấp thiết.

Các em nhỏ vẽ tranh tại Cung Thiếu nhi Hà Nội

“Cung Thiếu nhi Hà Nội hiện nay có những tiềm năng để thiếu kế nhiều hơn các không gian học tập nhằm nâng cao kỹ năng số cho Thiếu nhi Thủ đô. Trẻ em ngày nay không còn thụ động tiếp nhận kiến thức mà cần được chủ động tham gia vào các hoạt động thực tế, được khám phá, thử nghiệm và sáng tạo.

Từ bài học của các mô hình như KidsJob ở Hàn Quốc hay Scape Hub ở Singapore, có thể thấy rõ giá trị của việc tổ chức các mô hình nhập vai nghề nghiệp, trại sáng tạo khoa học, các dự án nghệ thuật ứng dụng, hay cuộc thi khởi nghiệp nhỏ dành cho học sinh. Những hoạt động này sẽ giúp trẻ sớm hình thành năng lực tư duy độc lập, kỹ năng hợp tác và khả năng giải quyết vấn đề.

Để làm được điều đó, thành phố cần có chiến lược đầu tư dài hạn về con người, cơ sở vật chất, và đặc biệt là thay đổi tư duy quản lý. Tham khảo những mô hình tiên tiến trên thế giới, có thể rút ra một số bài học giá trị cho Hà Nội trong quá trình đổi mới và phát triển Cung Thiếu nhi theo hướng hiện đại, hội nhập nhưng vẫn gìn giữ bản sắc riêng.

Cần chú trọng hướng tới sự phát triển toàn diện cho thiếu nhi khi tham gia các hoạt động tại Cung Thiếu nhi, bao gồm thể chất, tinh thần, trí tuệ, thẩm mỹ và kỹ năng xã hội; cung cấp môi trường học tập bổ sung, nơi trẻ em có thể khám phá, trải nghiệm và học hỏi thông qua các hoạt động tương tác và sáng tạo.

Ngoài ra, việc đầu tư xây dựng nền tảng công nghệ quản lý hoạt động trên các ứng dụng điện thoại hoặc website, đồng thời phát triển các lớp học trực tuyến, chương trình trải nghiệm ảo (VR/AR), học tập tương tác với trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ giúp trẻ em tiếp cận với công nghệ hiện đại một cách hấp dẫn và an toàn.

Cung Thiếu nhi cần thực sự là trung tâm văn hóa giúp truyền bá và bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời giới thiệu các nền văn hóa khác nhau trên thế giới, tạo ra không gian để trẻ em và gia đình gặp gỡ, giao lưu và xây dựng mối quan hệ cộng đồng; cung cấp các hoạt động giải trí lành mạnh và bổ ích, giúp trẻ em thư giãn và phát triển các sở thích cá nhân”, chuyên gia Trần Thị Thu Phương nhấn mạnh.