Hành trình giữ con trẻ an toàn trên thế giới mạng

Gia Bảo không phải là trường hợp hiếm, trẻ em ngày nay sinh ra trong thời đại công nghệ, nơi chỉ một cú chạm màn hình là có thể mở ra cả kho tàng tri thức lẫn những cạm bẫy khó lường.

Khi chiếc màn hình nhỏ gây chấn động lớn

Với chiếc máy tính bảng nhỏ gọn, Thanh Hùng (học sinh tại Kim Giang, Hà Nội) - có thể học lập trình, làm video và rèn luyện ngoại ngữ. “Em lên mạng mỗi ngày khoảng 1 - 2 tiếng, vừa học, vừa trò chuyện với bạn bè trên mạng xã hội. Em cũng được bố mẹ cho chơi game hay xem clip giải trí sau khi học xong”, Thanh Hùng kể.

Bạn nhỏ Nguyễn Khánh Tùng

Nhờ internet, Tùng biết cách chỉnh sửa video, tạo hiệu ứng âm thanh, thậm chí còn tự làm một kênh YouTube nho nhỏ để chia sẻ sản phẩm học tập. Mẹ em, chị Nguyễn Thị Hạnh vừa tự hào, vừa lo lắng: “Con lanh lợi, học nhanh, nhưng cũng dễ bị cuốn vào mạng xã hội. Có lần, tôi thấy con cáu kỉnh, mất ngủ, hóa ra vì tranh cãi với bạn trên nhóm chat”.

Một mặt, internet trở thành người bạn đồng hành lý tưởng cho học tập và khám phá. Mặt khác, nó như một khu rừng rậm, nơi trẻ nhỏ dễ bị lạc lối nếu không có người dẫn đường.

Tại Viện Sức khỏe Tâm thần - Bệnh viện Bạch Mai, bác sĩ Phạm Thu Trang từng tiếp nhận một cậu học sinh 13 tuổi trong tình trạng trầm cảm nặng. “Cháu nghiện game, chơi suốt 10 tiếng mỗi ngày. Bố mẹ mắng mỏ, cấm đoán, cháu lén chơi, rồi giận dỗi, bạo lực. Đưa đến viện thì gần như cháu không nói chuyện với ai, lúc nào cũng đòi điện thoại”, bác sĩ Trang kể lại.

Không chỉ nghiện game, nhiều trẻ rơi vào tình trạng “rối loạn do sử dụng Facebook”, thường xuyên căng thẳng vì so sánh bản thân với người khác, bị bắt nạt qua mạng hoặc tiếp cận nội dung độc hại. Một cái nhấn “like”, câu bình luận ác ý hay thậm chí một tin nhắn lạ… tất cả có thể là khởi đầu cho những vết thương vô hình nhưng kéo dài trong tâm lý trẻ.

Mạng xã hội làm gia tăng nhiều mối quan hệ ảo nhưng lại khiến tình cảm gia đình trở nên lỏng lẻo (Ảnh minh họa)

“Ngày trước bị một nhóm bạn cùng lớp lập group bêu xấu trên mạng, con sợ đến mức không dám đến lớp. Con chỉ nói là con mệt, không muốn đi học. Bố mẹ đến tận trường mới phát hiện ra”, Minh Ngọc - học sinh lớp 6 chia sẻ khi tham gia một buổi tập huấn kỹ năng sống do trường tổ chức.

Hãy bỏ điện thoại khi ăn cơm…

Để bảo vệ những “mầm non” giữa thế giới mạng rộng lớn, không ai có thể đứng ngoài cuộc. Gia đình chị Đào Anh Thơ (quận Tây Hồ, Hà Nội) chọn cách đồng hành cùng con trai lớp 8 của mình: “Chúng tôi thống nhất rõ ràng, trong ngày, con có 1 - 2 tiếng học tập online và tối đa 30 phút giải trí. Sau giờ học, cả nhà cùng nấu cơm, tập thể dục hoặc chơi cờ. Do đó, con cảm thấy được kết nối, không còn quá phụ thuộc vào điện thoại nữa”.

Không chỉ vậy, vợ chồng chị cũng tự rèn kỷ luật công nghệ: “Chúng tôi bỏ điện thoại khi ăn cơm, nói chuyện với con nhiều hơn. Trẻ con rất nhạy cảm. Mình bận rộn hay lơ là là chúng biết ngay”.

Trong ngày, Khánh Tùng vẫn dành thời gian để tập thể dục với em trai

Ở góc độ quản lý, nhiều chính sách đã được triển khai để tạo khung bảo vệ trẻ em trên môi trường số. Ngày 1/6/2021, Chính phủ ban hành chương trình “Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng” giai đoạn 2021 - 2025. Gần đây, Hà Nội cũng yêu cầu các quận, huyện tăng cường biện pháp phòng, chống xâm hại trẻ em trên không gian mạng. Tuy nhiên, những nỗ lực ấy chỉ hiệu quả nếu có sự phối hợp từ gia đình, nhà trường và cả chính các doanh nghiệp công nghệ.

Theo cô Phan Thị Thu Hằng - giáo viên Tin học tại một trường tiểu học ở Hà Nội, việc trang bị kỹ năng số cho học sinh là nhiệm vụ cấp thiết. “Trẻ từ 6 tuổi đã nên được dạy về bảo mật tài khoản, không chia sẻ thông tin cá nhân, cách nhận diện tin giả, nội dung độc hại. Đó là những “vắc xin” giúp trẻ miễn dịch với tiêu cực trên mạng”, cô Hằng cho hay.

Trong nhiều lớp học, các buổi ngoại khóa về “văn hóa mạng”, “kỹ năng phản biện thông tin”, “ứng xử trên mạng xã hội” được tổ chức định kỳ. Cô Thu Hằng kể: “Tôi từng hỏi học sinh: Nếu một người lạ nhắn tin cho em trên mạng và nói rằng họ muốn kết bạn, em làm gì? Câu trả lời ban đầu rất ngây thơ: Em đồng ý, vì càng có nhiều bạn càng vui. Đó là lý do chúng ta cần dạy trẻ phản xạ an toàn như một kỹ năng sống”.

Trong một cuộc thi viết về “Thế giới mạng qua góc nhìn em nhỏ”, bài viết của Trần Bảo Ngọc - học sinh lớp 7, đã khiến cả hội đồng giám khảo xúc động. Em viết: “Con từng bị chụp lén rồi đăng ảnh lên nhóm lớp để trêu chọc. Con thấy xấu hổ và tổn thương. Bây giờ, con học cách báo cáo, chặn và nói chuyện với người lớn khi có điều khiến con lo lắng”.

Cả nhà vui chơi sau những giờ làm việc và học tập là một trong những cách hiệu quả để đảm bảo con trẻ an toàn trên không gian mạng

Những câu chuyện như của Bảo Ngọc cho thấy trẻ hoàn toàn có thể tự bảo vệ mình, nếu các em được lắng nghe, được chia sẻ và được trang bị đúng cách.