Truyền thông với vấn đề bảo vệ môi trường

Truyền thông về bảo vệ môi trường giúp nâng cao ý thức của người dân

Hiện tại, hoạt động xử lý rác thải rắn chủ yếu là chôn lấp, chiếm khoảng 71%, còn lại xử lý bằng phương pháp phân compost chiếm 16% và phương pháp đốt chiếm 13%.

Số bãi chôn lắp rác trên cả nước vào khoảng 900, trong đó nhiều bãi không hợp vệ sinh hoặc các bãi tập chất thải cấp xã gây ô nhiễm nước ngầm, nước mặt, không khí gây ảnh hưởng trực tiếp đến cộng đồng xung quanh.

Sẽ đến lúc diện tích đất không còn cho hoạt động chôn lấp rác thải. Bởi con người sinh sôi nhiều lên, cần đất để ở, sinh hoạt. Những chất thải rắn này lại cần thời gian để phân hủy.

Trong khi đó, nhiều “điểm nóng” về rác thải được báo chí phát hiện ra thời gian qua khiến người ta rùng mình kinh hãi. Đó là bãi rác tại núi Bông (Vĩnh Yên, Vĩnh Phúc) mỗi ngày tiếp nhận đến 100 tấn rác thải sinh hoạt. Cùng với núi Mạ, hai ngọn núi này là nơi tập trung rác nhưng chưa kịp chôn lấp thành bãi rác lộ thiên bốc mùi hôi thối ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường.

Cánh đồng thôn Yên Thịnh (xã Bình Dương, huyện Vĩnh Tường, Vĩnh Phúc) là nơi tập kết thiết bị điện tử cũ hỏng. Phần lõi đồng gỡ được để bán còn lại màn hình TV, vỏ nhựa cứng chất dọc đường, có khi người ta đốt cháy để “dọn chỗ”. Mùi khét lẹt từ đám cháy phừng phừng khiến cả vùng hít phải rất độc hại.

Những việc đốt trộm rác thải sinh hoạt, rác công nghiệp vẫn thường xuyên diễn ra tại các làng quê nơi chưa có hệ thống thu gom rác hoặc do người dân tận dụng “đất chùa” để khỏi tốn phí.

Cả nước cũng có trên 380 lò đốt, trong đó chỉ có khoảng 294 lò, chiếm 77%, có công xuất trên 300kg/giờ. Như vậy, số lò đốt này vẫn chưa đáp ứng để giải quyết được hết lượng rác thải ra hàng ngày của cả nước.

Nhức nhối hơn cả là nạn xả thải ra môi trường từ các doanh nghiệp sản xuất. Những hóa chất độc hại không chỉ có sức hủy diệt với môi sinh của cả vùng rộng lớn mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, thậm chí là nòi giống của người dân. Điều này để lại hậu quả cho nhiều đời và không thể đong đếm được hết hiểm họa của nó.

Như vậy, việc truyền thông, thông tin đến người dân, doanh nghiệp là vô cùng cần thiết và quan trọng. Thực tế cho thấy, trong việc bảo vệ môi trường vẫn còn nhiều sự hời hợt và chưa có ý thức, chưa thực sự trách nhiệm.

Chẳng hạn người dân “vô tư” xả rác bừa bãi, coi đó là dồn cái bẩn sang cho người khác, đã có công nhân vệ sinh môi trường dọn dẹp rồi, chỉ cần sạch nhà mình là đủ. Doanh nghiệp thờ ơ trước việc xả thải ra môi trường, thậm chí cố tình xả thải để tiết kiệm chi phí.

Do đó, vai trò của truyền thông là phải thay đổi tư duy, thói quen đang tồn tại ở nhiều nơi về hoạt động bảo vệ môi trường, đặc biệt là hoạt động quản lý nhà nước. Truyền thông sẽ mang đến cho người dân những hiểu biết, cảnh báo sự nguy hại trực tiếp đến chính sức khỏe của họ khi rác thải làm môi trường bị đe dọa, chặt cây phá rừng gây biến đổi khí hậu, gia tăng các hiện tượng thời tiết cực đoan và thiên tai, làm không khí ô nhiễm khiến sức khỏe suy giảm…

Truyền thông giúp doanh nghiệp nhận ra trách nhiệm của mình trong việc muốn duy trì sản xuất, tạo ra lợi nhuận thì phải bảo vệ môi trường mới có thể kinh doanh, đầu tư lâu dài. Nếu không biết bảo vệ môi trường tức chính là doanh nghiệp đang tự “đầu độc” và giết chết doanh nghiệp của mình.

Ngày này qua tháng khác, thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, thông qua những kênh thông tin, tình hình ô nhiễm môi trường trên thế giới sẽ tác động trực tiếp đến suy nghĩ để họ tìm cách thay đổi, mang đến những kiến thức về làm thế nào để bảo vệ môi trường cho người dân, cho doanh nghiệp.

Những ví dụ ở đầu bài cho thấy truyền thông còn tăng tính giám sát, phản biện, nhất là khi báo chí lên tiếng về các vụ việc vi phạm môi trường, chính quyền sẽ biết và điều tra, xử lí theo luật định. Những vụ việc được báo chí phát hiện, dư luận phản ứng gay gắt, ngành chức năng vào cuộc cho thấy sự chung tay của xã hội với các hành vi bảo vệ môi trường.

Giải báo chí về môi trường tính cho đến thời điểm này đã được tổ chức lần thứ 5 cho thấy công tác bảo vệ môi trường, tuyên truyền, truyền thông đang được Đảng và Nhà nước cùng nhân dân ta hết sức chú trọng cho sự phát triển bền vững của cuộc sống.

Dẫu vậy, truyền thông chỉ là một trong nhiều yếu tố có thể phối hợp giải quyết vấn đề bảo vệ môi trường, bên cạnh sự liên kết của nhiều công cụ khác, chẳng hạn như giáo dục hay chế tài xử phạt thì việc bảo vệ môi trường mới thực sự là một việc làm lâu dài, liên tục của mỗi cá nhân, doanh nghiệp và cộng đồng.

Không có ngày nào là không có tin tức về môi trường trên tất cả loại hình báo chí. Chẳng hạn, những thông tin liên quan đến vấn nạn ô nhiễm rác thải, ô nhiễm nguồn nước khiến cá chết hàng loạt… đã được các đơn vị báo chí đưa tin, phản ánh liên tục. Trong số rất nhiều thông tin về môi trường hàng ngày thì những tin phản ánh về điểm nóng, về ô nhiễm vẫn luôn lấn át những tin về mô hình làm tốt, làm được của công tác bảo vệ môi trường, những giải pháp bảo vệ môi trường hiệu quả cần được nhân rộng.

Công tác truyền thông cần phải đổi mới để cân bằng được lượng thông tin giữa cái được và cái chưa được trong công tác bảo vệ môi trường. Đây là trách nhiệm không chỉ của những người làm báo, những cơ quan truyền thông mà còn có trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước trong việc phối hợp, chủ động cung cấp thông tin kịp thời.

Thực tế, việc ô nhiễm môi trường xuất phát từ nhiều nguyên nhân như quản lý rác thải, quản lý ô nhiễm nguồn nước cũng như trách nhiệm của các đơn vị, doanh nghiệp trực tiếp sản xuất, kinh doanh tại các địa phương. Theo chia sẻ từ nhiều doanh nghiệp, các ngành như dệt may, da giày, thép hay thủy sản, chế biến thực phẩm… có lượng xả thải ra môi trường rất lớn nhưng để đầu tư một hệ thống xử lý nước thải cũng như vận hành nó rất tốn kém chi phí. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là không có doanh nghiệp đầu tư, quan tâm đến việc bảo vệ môi trường. Có thể kể tới như Công ty Nestlé Việt Nam với chiến lược hiện thực hóa các cam kết Chống rác thải nhựa bảo vệ môi trường và đầu tư vào phát triển cộng đồng cà phê bền vững thông qua dự án NESCAFÉ Plan ở các tỉnh Tây Nguyên.

Hay Công ty TNHH La Vie cũng đã đồng hành cùng chính quyền và cộng đồng địa phương ở Long An thực hiện chương trình quản lý nguồn nước theo tiêu chuẩn toàn cầu của Tổ chức quốc tế Alliance for Water Stewardship (AWS). Trong năm 2019, nhà máy La Vie tại Long An đã trở thành nhà máy đầu tiên tại Việt Nam được tổ chức AWS cấp chứng nhận quốc tế về quản lý nguồn nước bền vững.

Lãnh đạo của doanh nghiệp này cho biết, tại nhà máy La Vie ở Long An, các cải tiến về sử dụng hiệu quả nguồn nước đã liên tục được ứng dụng như các sáng kiến tiết kiệm chi phí và phù hợp trong phạm vi lưu vực của nguồn nước; áp dụng hệ thống xử lý nước thải hiệu quả và bảo vệ môi trường; phối hợp với các đơn vị cung cấp khác thực hành tiết kiệm nguồn nước trong sử dụng. Doanh nghiệp đã phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương góp phần nâng cao nhận thức của người dân và thông tin đến các tổ chức liên quan về việc sử dụng và quản lý nguồn nước hiệu quả.

Có thể thấy rằng, bên cạnh những thông tin về ô nhiễm là vẫn có song cũng không thiếu các gương điển hình. Vì thế, thời gian tới các cơ quan báo chí cần nhận diện, chọn lựa đúng vấn đề “nóng” hiện nay để phản ánh; bắt buộc phải sử dụng chuyên gia để giải đáp hoặc trực tiếp viết bài; đặc biệt các chuyên gia cần tham gia trực tiếp vào quá trình tác nghiệp cùng với phóng viên…

Trong những năm qua, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã tổ chức các Giải thưởng báo chí tài nguyên và môi trường.

Giải hướng vào các chủ đề chính: Tuyên truyền về quan điểm, chủ trương của Đảng, cơ chế, chính sách pháp luật của Nhà nước về tài nguyên và môi trường; những kết quả, thành tựu nổi bật trong hoạt động về tài nguyên và môi trường; phát hiện các khó khăn vướng mắc, những hạn chế bất cập và đề xuất các giải pháp xử lý; tuyên truyền về những điển hình tiên tiến, mô hình sáng kiến, kinh nghiệm trong nước và quốc tế trong quản lý, tổ chức thực hiện những chính sách về tài nguyên và bảo vệ môi trường.

Giải nhằm tuyên truyền, phổ biến, phản ánh sâu rộng các sự kiện, hoạt động quản lý điều hành; xây dựng và tổ chức thực hiện cơ chế, chính sách pháp luật TN&MT; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý tài nguyên và môi trường trên phạm vi cả nước; đồng thời, góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng, tổ chức và doanh nghiệp trong việc thực thi chính sách, pháp luật về sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu…; tăng cường năng lực của cộng đồng trong việc thực hiện chức năng giám sát, phản biện đối với các lĩnh vực hoạt động của ngành TN&MT.

Qua các giải báo chí về chí tài nguyên và môi trường đã nâng cao hiệu quả truyền thông về lĩnh vực này, tạo sức lan tỏa sâu rộng trong cộng đồng xã hội.