Chỉ cho vay đặc biệt khi ngân hàng bị rút tiền hàng loạt

Sáng 29/5, Quốc hội thảo luận ở hội trường dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng.

Quang cảnh phiên họp.

Kiểm soát nghiêm ngặt khi cho vay đặc biệt

Một trong những vấn đề thu hút sự quan tâm lớn của các đại biểu là quy định về cho vay đặc biệt không có tài sản bảo đảm với lãi suất 0% nhằm hỗ trợ các tổ chức tín dụng đang trong tình trạng khó khăn để bảo đảm an toàn hệ thống tài chính ngân hàng quốc gia.

Theo đó, dự thảo luật đề xuất Ngân hàng Nhà nước được quyết định cho vay đặc biệt với lãi suất 0%, có tài sản bảo đảm, không có tài sản bảo đảm với tổ chức tín dụng thay vì thẩm quyền của Thủ tướng như hiện hành.

Thẩm quyền quyết định việc cho vay đặc biệt với khoản vay có lãi suất là 0%/năm, khoản vay không có tài sản bảo đảm, theo quy định hiện này là của Thủ tướng Chính phủ.

Góp ý về vấn đề này, đại biểu Trần Thị Thu Đông (đoàn Bạc Liêu) cho rằng phương án này có ưu điểm là cho phép Ngân hàng Nhà nước quyết định nhanh chóng, góp phần hỗ trợ các tổ chức tín dụng gặp khó khăn khi vay 0%. Tuy nhiên, quy định này lại tiềm ẩn rủi ro vì luật chưa có cơ chế kiểm soát và minh bạch.

Do đó, nữ đại biểu đề nghị bổ sung yêu cầu Ngân hàng Nhà nước phải có báo cáo định kỳ với Chính phủ, Quốc hội về các khoản cho vay đặc biệt về số tiền cũng như đối tượng cho vay. Đồng thời, cần có tiêu chí rõ ràng về đối tượng được hưởng cho vay đặc biệt, tránh bị lạm dụng để cứu tổ chức tín dụng yếu kém.

Đại biểu Nguyễn Hữu Thông (đoàn Bình Thuận).

Cùng quan điểm, đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) đồng tính với việc chuyển thẩm quyền cho vay đặc biệt từ Thủ tướng Chính phủ sang Thống đốc Ngân hàng Nhà nước.

Theo ông Hòa, việc này phù hợp với chủ trương phân cấp, phân quyền và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chịu trách nhiệm hoàn toàn về cho vay tài sản không bảo đảm, lãi suất 0%.

Nhắc tới việc Nhà nước từng phải bỏ tiền từ ngân sách để cứu một số ngân hàng, qua đó bảo đảm an toàn cho hệ thống, không để xảy ra đổ vỡ dây chuyền, đại biểu Phạm Văn Hòa cho rằng đây là cách xử lý, giải quyết vấn đề rất tốt.

Tuy nhiên, đại biểu Phạm Văn Hòa đề nghị phải có quy định điều kiện cụ thể cho vay không tài sản bảo đảm, lãi suất 0% để phòng ngừa các tổ chức tín dụng, ngân hàng ỷ lại vào ngân sách Nhà nước.

Tương tự, đại biểu Nguyễn Hữu Thông (đoàn Bình Thuận) đánh giá đây là một chính sách hỗ trợ mạnh mẽ, thể hiện rõ vai trò của Ngân hàng Nhà nước trong việc hỗ trợ các tổ chức tín dụng đang trong tình trạng đặc biệt khó khăn.

Tuy nhiên, quy định mức lãi suất 0% mà không gắn với điều kiện áp dụng cụ thể có thể dẫn tới lạm dụng chính sách, tạo ra rủi ro, làm sai lệch môi trường cạnh tranh giữa các tổ chức tín dụng và tăng áp lực lên ngân sách quốc gia. Quy định này có khả năng mâu thuẫn với nguyên tắc thị trường, gây ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực nhà nước nếu không có cơ chế kiểm soát.

Do đó, ông Thông đề nghị lãi suất 0% chỉ áp dụng cho tổ chức tín dụng thuộc diện kiểm soát đặc biệt, tái cơ cấu bắt buộc hoặc có ảnh hưởng hệ thống đến sự ổn định tài chính quốc gia. Đồng thời, dự luật bổ sung cơ chế giám sát, công khai và đánh giá hiệu quả việc sử dụng nguồn vay đặc biệt này.

Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Nguyễn Thị Hồng phát biểu giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu.

Chỉ cho vay đặc biệt khi bị rút tiền hàng loạt

Giải trình làm rõ một số nội dung đại biểu quan tâm, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng cho biết thẩm quyền cho vay đặc biệt 0%/năm, không có tài sản đảm bảo là của Thủ tướng Chính phủ, nhưng ở lần sửa luật này cơ quan quản lý đề xuất phân quyền quyết việc này cho Ngân hàng Nhà nước.

Theo Thống đốc, các tổ chức tín dụng được vay đặc biệt từ Ngân hàng Nhà nước khi bị rút tiền hàng loạt để trả cho người gửi tiền; thực hiện phương án phục hồi, chuyển giao bắt buộc. Việc này nhằm giảm bớt khâu trung gian, rút ngắn thời gian xử lý, bảo đảm việc thực hiện kịp thời, an ninh, an toàn hệ thống tín dụng.

Bà Hồng cho biết, với biến động không ngừng của hệ thống các tổ chức tín dụng và sự phát triển của công nghệ, vấn đề liên quan đến thanh khoản và rút tiền hàng loạt của người dân ngày càng tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Nữ Thống đốc cho biết, hiện nay, người dân ở nhà họ cũng có thể sử dụng trang thiết bị điện tử để rút tiền. Vì vậy, việc điều chỉnh quy định theo hướng xử lý nhanh, kịp thời các vấn đề được đặt ra tại dự án luật này.

Về việc cho vay lãi suất 0% và không tài sản đảm bảo có thể tiềm ẩn nhiều nguy cơ và lạm dụng, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết, việc cho vay này không phải việc thường xuyên, liên tục và chỉ áp dụng trong trường hợp rất đặc biệt và Luật Các tổ chức tín dụng 2024 đã thiết kế nhiều quy định phát hiện từ sớm từ xa tổ chức tín dụng yếu kém để giám sát đặc biệt.

Theo bà Hồng, khi nằm trong diện can thiệp sớm, các ngân hàng thiếu thanh khoản vẫn được vay của Ngân hàng Nhà nước.

"Nhưng khoản vay đều có lãi suất chứ không phải là chưa gì đã cho vay lãi suất 0%. Vay đặc biệt lãi suất 0% chỉ có ở trường hợp đã xảy ra rút tiền hàng loạt", bà Hồng nói và cho biết thêm việc này nhằm chặn sớm việc nhiễu loạn hệ thống tín dụng.

Thống đốc cũng cho biết, với các ngân hàng bị đưa vào diện can thiệp sớm hầu hết đều mất thanh khoản, hoạt động rất khó khăn và không sinh lời. Nếu Ngân hàng Nhà nước cho vay đặc biệt mà kèm theo lãi suất khiến các tổ chức tín dụng thêm khó khăn và khó có thể tái cơ cấu.

Do đó, Ngân hàng Nhà nước sẽ căn cứ vào hồ sơ tín dụng về các khoản mà ngân hàng đó đã cho doanh nghiệp và người dân vay để làm tài sản đảm bảo. Cùng với đó, giấy tờ có giá như trái phiếu chính phủ hay các công cụ tài chính cũng được coi là tài sản đảm bảo khi cho vay đặc biệt.