Ươm mầm khoa học từ những giờ thực hành thí nghiệm

Chạm tay vào khoa học

Tại nhiều trường học trên địa bàn Hà Nội, các tiết thực hành khoa học đang dần trở thành nhịp cầu nối giữa lý thuyết trong sách giáo khoa và thế giới thực tiễn sinh động. Không còn là những con chữ khô khan hay công thức nằm lòng, giờ học Khoa học Tự nhiên nay được khoác lên một diện mạo mới: Sáng tạo, gần gũi và khơi gợi đam mê.

Học sinh tỉ mỉ đo thể tích dung dịch trong tiết thực hành chuẩn độ, bước đầu làm quen với kỹ năng thí nghiệm cơ bản trong nghiên cứu khoa học.

Tại Trường THCS Chu Văn An (quận Tây Hồ), một giờ học về thang đo pH đã mang đến cho học sinh trải nghiệm độc đáo: sử dụng bắp cải tím - một loại rau quen thuộc trong bữa cơm hằng ngày để tạo chất chỉ thị màu. Khi nhỏ nước cam, nước coca hay nước lọc vào dung dịch chiết xuất từ bắp cải, màu sắc thay đổi chính là minh chứng trực quan cho tính axit hoặc bazơ của từng chất.

Học sinh Phạm Ngọc Lâm An (lớp 8A2) hào hứng chia sẻ: "Hôm nay em được dùng bắp cải tím để xác định các chất như nước lọc, nước cam, coca… các chất rất đời thường. Em cảm thấy môn Khoa học tự nhiên rất thú vị."

Những giờ thực hành như thế không chỉ là cách để củng cố kiến thức bài học, mà còn mở ra một cánh cửa cho trí tò mò và tinh thần khám phá của học sinh. Đó là lý do vì sao nhiều em bắt đầu tìm thấy đam mê khoa học ngay từ những trải nghiệm đầu tiên trong phòng thí nghiệm.

Sinh viên thực hiện quan sát mẫu vật dưới kính hiển vi điện tử trong phòng thí nghiệm công nghệ cao, tiếp cận công nghệ nano ngay từ ghế nhà trường.

Trần Quang Hùng, học sinh lớp 12A8, Trường THPT Ngô Quyền (huyện Ba Vì), là một ví dụ tiêu biểu. Không xuất thân từ một trường chuyên, nhưng nhờ những tiết thực hành gắn bó trong suốt những năm học phổ thông, Hùng đã dần nuôi dưỡng niềm yêu thích với môn Vật lý và xuất sắc giành giải Ba Học sinh giỏi Quốc gia. Hùng chia sẻ: “Các bài thí nghiệm giúp em hình dung hiện tượng vật lý dễ dàng hơn, biến lý thuyết khô khan thành trải nghiệm thú vị”.

Từ những tiết học giản dị ấy, niềm yêu thích khoa học được thắp lên. Đó có thể là những phản ứng hóa học đầy màu sắc, là chiếc nam châm hút đinh đầu tiên hay là chiếc búa đo lực va chạm trên bàn thí nghiệm. Mỗi trải nghiệm đều gieo vào tâm trí các em một hạt giống nền tảng để trưởng thành cùng tư duy khoa học và khả năng sáng tạo.

Ươm mầm sáng tạo trẻ

Phòng thí nghiệm trong trường học không chỉ là nơi học sinh tiếp cận tri thức một cách trực quan, mà còn là không gian sáng tạo, nơi khơi nguồn những ý tưởng táo bạo và nuôi dưỡng khát vọng chinh phục khoa học.

Giờ học thực hành môn Hóa học tại phòng thí nghiệm với đầy đủ trang thiết bị hiện đại, nơi gieo mầm cho những nhà khoa học trẻ tương lai.

Tại Trường THPT Chuyên Hà Nội – Amsterdam, tinh thần đổi mới được hiện thực hóa bằng những sản phẩm STEM độc đáo. Điển hình, chiếc kính tiềm vọng mang hình dáng khủng long là sự kết hợp khéo léo giữa kiến thức vật lý, kỹ thuật công nghệ và mỹ thuật. Với lối thiết kế gần gũi, sinh động, sản phẩm không chỉ phục vụ quan sát mà còn khiến khoa học trở nên dễ hiểu, gần gũi và thú vị hơn với học sinh.

Không gian học tập cũng được học sinh chủ động “cách tân”. Câu lạc bộ Green Hà Nội – Amsterdam đã tận dụng khu vực sảnh nhà A để xây dựng một thư viện mini ngoài trời, hòa mình vào thiên nhiên. Đây không chỉ là góc học tập sáng tạo mà còn là minh chứng rõ ràng cho tinh thần tự học, chủ động kiến tạo không gian nghiên cứu khoa học của học sinh thế hệ mới.

Tinh thần sáng tạo ấy tiếp tục được tiếp sức khi các em bước vào giảng đường đại học. Sinh viên Dương Văn Phúc, Đại học Bách khoa Hà Nội, cùng nhóm nghiên cứu “Cơ khí chính xác và quang học” đã phát triển một cấu trúc bán dẫn ứng dụng cho pin mặt trời – công nghệ có tiềm năng sử dụng trong nhiều ngành công nghiệp xanh. Giành giải Nhất cuộc thi nghiên cứu khoa học cấp trường, nhóm bạn cho biết chính sự hỗ trợ từ phòng thí nghiệm hiện đại đã giúp họ làm chủ thiết bị, đo đạc dữ liệu thực tế và hoàn thiện mô hình nghiên cứu một cách chính xác.

Giảng viên hướng dẫn nhóm sinh viên vận hành thiết bị thí nghiệm hiện đại, mô phỏng hệ thống đo lường quang học trong phòng thí nghiệm cơ khí chính xác.

Điều đặc biệt hơn cả là khi niềm đam mê khoa học ấy được thế hệ sinh viên truyền lại cho học sinh phổ thông. Nguyễn Như Thanh, sinh viên ngành Cơ điện tử, từng không có cơ hội tiếp cận phòng thí nghiệm khi còn học phổ thông, nay lại là người trực tiếp hướng dẫn các em học sinh trải nghiệm với thiết bị điện tử, quang cụ. “Em muốn các bạn nhỏ được chạm vào khoa học sớm hơn em đã từng,” Thanh chia sẻ.

Từ chiếc bàn thí nghiệm nhỏ bé đến giấc mơ lớn trong các phòng nghiên cứu, hành trình khoa học luôn bắt đầu bằng niềm tò mò và được nâng cánh nhờ môi trường sáng tạo, kết nối và truyền cảm hứng như thế.