Phù điêu Kala Núi Bà: Bảo vật quốc gia đầu tiên của Phú Yên

Phù điêu KaLa Núi Bà đang được trưng bày tại Bảo tàng Phú Yên.

UBND tỉnh Phú Yên vừa tổ chức Lễ công bố Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về việc công nhận phù điêu Kala Núi Bà là bảo vật quốc gia.

Sự kiện này đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa Champa tại địa phương.

Phù điêu Kala Núi Bà là 1 trong 33 hiện vật, nhóm hiện vật được công nhận bảo vật quốc gia theo Quyết định số 1712/QĐ-TTg, ngày 31/12/2024. Đây là một tác phẩm điêu khắc đá độc đáo, có niên đại từ thế kỷ XIV, thuộc nền văn hóa Champa.

Tác phẩm này được phát hiện vào năm 1993 tại di tích Núi Bà, thôn Mỹ Thạnh Đông, xã Hòa Phong, huyện Tây Hòa, tỉnh Phú Yên. Hiện vật này hiện đang được trưng bày tại Bảo tàng tỉnh Phú Yên.

Theo hồ sơ bảo vật quốc gia do Bảo tàng Phú Yên (Sở VHTT & DL Phú Yên) cung cấp, phù điêu Kala được chế tác từ đá Túp Riolit Đaxit, với kích thước cao 60 cm, rộng 44 cm và dày 17 cm, nặng 105,5 kg.

Phù điêu được tạo hình trên một khối đá hình lá nhĩ, đế bằng và đỉnh nhọn. Mặt trước của phù điêu khắc họa khuôn mặt Kala nhìn thẳng, với miệng rộng, 8 răng chạm nổi (bao gồm 2 răng nanh và 6 răng cửa), môi trên cong và râu rậm rạp.

Đặc biệt, hai bên miệng có 3 sừng ngắn nhô lên, mũi to tròn, mắt lồi, trán dô và bờm dày 4 lớp.

Niên đại của phù điêu được xác định vào khoảng thế kỷ XIV, dựa trên niên đại của di tích tháp Núi Bà.

Điều đáng chú ý là đây là một tác phẩm độc bản, không có hiện vật tương tự, càng làm tăng thêm giá trị độc đáo và quý hiếm của nó.

Trong nghệ thuật điêu khắc Champa, Kala là biểu tượng của thần Siva, vị thần hủy diệt và tái tạo vũ trụ của Ấn Độ giáo. Kala còn mang ý nghĩa về thời gian, sự hủy diệt và tái sinh.

Phù điêu Kala Núi Bà không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo mà còn là một phần quan trọng, gắn kết chặt chẽ với kiến trúc đền tháp Champa.

Trao quyết định của Thủ tướng Chính phủ công nhận Phù điêu Kala Núi Bà là bảo vật quốc gia.

Phát biểu tại buổi lễ, ông Đào Mỹ - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Phú Yên, nhấn mạnh, Phù điêu Kala Núi Bà là hiện vật gốc, độc bản, được phát hiện trong hố khai quật di tích Núi Bà, cùng với việc phát hiện được nền móng của công trình kiến trúc đền tháp Champa tại đây.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Phú Yên cho biết, sau khi được phát hiện và đưa về bảo quản, trưng bày ở Bảo tàng Phú Yên, phù điêu Kala đã được nhiều chuyên gia về văn hóa Champa quan tâm nghiên cứu và đánh giá cao về ý nghĩa lịch sử và giá trị văn hóa.

Đồng thời, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Phú Yên cũng khẳng định, Phù điêu Kala Núi Bà là bảo vật quốc gia đầu tiên của tỉnh Phú Yên được Thủ tướng Chính phủ công nhận.

Điều này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với công tác bảo tồn và phát huy giá trị các di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh nói chung và di sản văn hóa Champa nói riêng.