Chùa cổ 700 tuổi được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt

Độc đáo kiến trúc “Nội công ngoại quốc”

Được khởi dựng từ thời Trần trên bờ Đỗ Động giang, đến nay chùa Bối Khê là một trong ba ngôi chùa còn bảo lưu được cấu kiện kiến trúc cổ nhất. Tiêu biểu nhất là Nhang đá hoa sen dựng năm Xương Phù 6 (1382) thời Trần, chim thần Ga -ru - đa tạc bằng gỗ ở đầu đao thượng điện, chân đèn đá, tượng và gạch thời Mạc, tượng thời Lê có giá trị nghệ thuật cao.

Toà Tiền Đường đặt trên bệ cao ba bậc so với mặt sân, mang một phong cách rất đặc biệt “thấp nhưng không hề bí’’.

Ngoài ra, chùa còn lưu giữ hệ thống các di vật đặc sắc mà ít ngôi chùa nào có được. Như tượng Quan Âm Nam Hải mang phong cách nghệ thuật thời Mạc sớm nhất ở Việt Nam hay bộ Cửu Long mang phong cách nghệ thuật thời Mạc cùng hệ thống chân tảng hoa sen, các di vật tượng thờ, bia đá, sắc phong… Tất cả những nét kiến trúc nghệ thuật còn đó là minh chứng có các thời kỳ phát triển nghệ thuật điêu khắc, mỹ thuật Việt Nam nói chung và sự phát triển của chùa Bối Khê nói riêng.

Không chỉ khiến du khách ấn tượng với tuyệt tác tạo hình, mà còn nằm ở vị trí đầy giá trị tâm linh của ngôi chùa. Ngôi chùa toạ lạc theo thế “Phượng thuỷ”, nằm gọn trên đầu con phượng như đàn tung cánh giữa trùng khơi. Gọi như thế bởi, phía trước có cánh đồng và bãi đất trống như cánh phượng tung bay; từ Ngũ môn quan tới Tam quan là cây cầu nhỏ vắt qua tựa mỏ phượng; hai bên sườn Tam bảo là 2 giếng đá cổ tựa đôi mắt; phần đất hình tam giác vắt sang làng Hưng Giáo (cùng xã Tam Hưng) tựa đuôi cong.

Bộ tượng Quan Âm chùa Bối Khê với đầy đủ dấu tích thời gian từ Lý, Trần, Lê, Mạc, Nguyễn.

Khác với kiến trúc các chùa ở đồng bằng Bắc bộ, chùa Bối khê thờ tự theo lối “Tiền Phật, hậu Thánh”, phía trước là nơi thờ Phật, phía sau là nơi thờ đức Thánh Bối Nguyễn Bình An, người có công truyền bá Phật pháp và xây dựng đời sống tâm linh, văn hóa cho người dân vùng này. Hai bên có hai dãy hành lang dài, bày 18 pho tượng La Hán, bao quanh nhà thiêu hương và thượng điện tạo thành thế kiến trúc “nội công, ngoại quốc”.

Kết cấu phức tạp bên trong phần mái của chùa Bối Khê.

Lịch sử của chùa Bối Khê luôn song hành cùng quá trình phát triển của đất nước. Dưới những mảng tường nham nhở vôi vữa, ít ai hay, có một địa đạo tồn tại trong khuôn viên chùa. Hưởng ứng lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân Bối Khê đã đào hầm cất giấu lương thực nuôi cán bộ. Tại căn hầm lịch sử này, dân làng Bối Khê đã ba lần đập tan cuộc tấn công của thực dân Pháp, tiêu diệt tổng cộng 372 tên giặc, góp phần tạo nên truyền thống vẻ vang “Tam Hưng anh dũng”.

Địa đạo dài 3km, xuyên qua tòa thượng điện, chạy qua đền thờ Nguyễn Trực lưỡng quốc trạng nguyên (gần chùa Bối Khê) và chạy vòng quanh làng Bối Khê. Đến nay, các hầm trong xã và các xã lân cận đều đã bị bịt chặt, duy chỉ có hầm trong chùa Bối Khê vẫn giữ được một cửa và dài khoảng 7m.

Khai hội chùa Bối Khê xuân Ất Tỵ 2025

Di tích chùa Bối Khê đã được công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia năm 1979. Để bảo tồn, phát triển di sản văn hoá, hàng năm ngôi chùa diễn ra lễ hội vào đầu xuân từ ngày 10 đến ngày 12 tháng Giêng (âm lịch) và lễ hội cầu mưa, tục kết chạ giữa hai làng Bối Khê và Tiên Lữ.

Gác chuông chùa có treo quả chuông đồng đường kính 60cm, cao 1m, đúc năm Thiệu Trị thứ 4 (1844).

Ngay từ đầu nhiệm kỳ Đại hội lần thứ XXIII, Đảng bộ huyện Thanh Oai xác định bảo tồn và phát triển chùa Bối Khê là nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu. Đồng thời những năm qua, huyện Thanh Oai đã phối hợp với các cơ quan chức năng triển khai nhiều dự án trùng tu, bảo tồn chùa Bối Khê theo hướng bền vững, giữ gìn nguyên trạng và đảm bảo tính chân thực lịch sử của di tích.

Khung cảnh hội xuân hàng năm của chùa Bối Khê.

Để quảng bá hơn nữa bề dày lịch sử cũng như giá trị văn hoá, nghệ thuật, chùa Bối Khê luôn chú trọng việc phát triển du lịch tâm linh, trở thành địa điểm quan trọng trong bản đồ du lịch của huyện Thanh Oai và Thành phố Hà Nội. Bên cạnh đó, Huyện Thanh Oai tập trung đầu tư phát triển hạ tầng giao thông, dịch vụ du lịch, đồng thời đảm bảo sự hài hòa giữa khai thác du lịch và bảo vệ cảnh quan, môi trường di tích.

Với sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị, sự đồng lòng của nhân dân và sự ủng hộ của các cấp lãnh đạo, vào ngày 17/01/2025, Thủ tướng chính phủ đã ký Quyết định số 152/QĐ-TTg về việc xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt chùa Bối Khê. Đây không chỉ là niềm vinh dự lớn lao mà còn là thành quả của sự đoàn kết, quyết tâm thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm mà Đại hội Đảng bộ huyện đã đề ra.

Đến ngày 7/2 (tức mùng 10 tháng Giêng) huyện Thanh Oai sẽ tổ chức Lễ đón nhận Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về việc xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt đối với chùa Bối Khê. Chủ tịch UBND huyện Thanh Oai Bùi Văn Sáng khẳng định, lễ đón nhận thể hiện sự tri ân sâu sắc của thế hệ hôm nay đối với di sản văn hoá cha ông để lại; tôn vinh những giá trị nghệ thuật kiến trúc của di tích chùa Bối Khê.

Đồng thời, buổi lễ còn là dịp khai hội chùa Bối Khê xuân Ất Tỵ 2025, là dịp tưởng nhớ, tôn vinh Đức Thánh Bối, ôn lại những giá trị truyền thống dân tộc của quê hương. Thông qua những sự kiện này, góp phần quảng bá hình ảnh, tiềm năng, thế mạnh về du lịch của quê hương Thanh Oai, phát triển kinh tế - xã hội huyện ngày càng khởi sắc, bền vững.