Báo chí và “cuộc chiến” vì bữa ăn an toàn

Truyền thông góp phần thay đổi nhận thức

Tình trạng ngộ độc thực phẩm đang trở thành vấn đề đáng báo động khi chỉ trong tháng 4/2025, cả nước đã ghi nhận tới 12 vụ ngộ độc, làm 231 người mắc, trong đó có 1 trường hợp tử vong.

So với tháng 3/2025, số vụ ngộ độc thực phẩm trong tháng 4 này đã tăng 7 vụ và tăng hơn 200 người bị ngộ độc. Như vậy, tính chung 4 tháng đầu năm nay, cả nước có 22 vụ ngộ độc thực phẩm với 293 người bị ngộ độc, trong đó có 9 người tử vong.

Đoàn kiểm tra liên ngành công tác an toàn thực phẩm số 1 của TP Hà Nội phát hiện các chất phụ gia độc hại tại một cơ sở sản xuất

Những con số này cho thấy thực trạng an toàn thực phẩm hiện đang ở mức báo động. Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến ngộ độc thực phẩm là do việc sử dụng nguyên liệu không rõ nguồn gốc, hàng giả, hàng nhái bảo quản thực phẩm không đúng quy cách, sử dụng phụ gia không an toàn và chế biến trong điều kiện mất vệ sinh….

Đáng lo ngại là nhiều trường hợp ngộ độc đến từ những hàng quán ăn uống vỉa hè, nhất là quanh khu vực trường học, bệnh viện, khu vui chơi giải trí - những nơi có lượng tiêu thụ thức ăn đường phố cao nhưng lại khó kiểm soát.

Ông Đặng Thanh Phong, Chi Cục trưởng Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm Hà Nội kiểm tra các bếp ăn tập thể khu công nghiệp

Thực hiện Tháng hành động vì an toàn thực phẩm năm 2025, từ ngày 15/4 - 12/5, các Sở, ngành, cấp huyện, xã toàn TP Hà Nội đã triển khai 609 đoàn thanh tra, kiểm tra việc chấp hành quy định về an toàn thực phẩm.

Trong đó, các đoàn đã thanh tra, kiểm tra 11.143 cơ sở; trong đó có 9.997 cơ sở (tỷ lệ 89,7%) đạt yêu cầu, 564 cơ sở bị xử phạt vi phạm hành chính với số tiền hơn 7,9 tỷ đồng...

Các đoàn kiểm tra liên ngành đã lấy 10.748 mẫu để xét nghiệm nhanh chỉ tiêu hóa lý, kết quả 96,7% đạt yêu cầu; 143 mẫu xét nghiệm nhanh chỉ tiêu vi sinh, kết quả 86% đạt yêu cầu; 80 mẫu gửi labo phân tích chỉ tiêu hóa lý, 16 mẫu phân tích chỉ tiêu vi sinh, kết quả 100% mẫu phân tích đạt yêu cầu.

Bên cạnh kết quả đã đạt, việc quản lý an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố còn gặp nhiều khó khăn.

Nhận thức của một bộ phận người dân và một số tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh thực phẩm còn hạn chế; tình hình vận chuyển, buôn bán, thực phẩm nhập lậu, không bảo đảm an toàn thực phẩm từ tỉnh khác vào Hà Nội tuy giảm, song vẫn phức tạp.

Đoàn kiểm tra phát hiện nhiều loạt thực phẩm đông lạnh quá hạn tại một cơ sở cung cấp thực phẩm

Trong đó, thức ăn đường phố vẫn là một vấn đề nhức nhối với hàng loạt các điểm kinh doanh tự phát lấn chiếm lòng đường, vỉa hè, nơi công cộng, không bảo đảm an toàn thực phẩm vẫn tồn tại; số cơ sở sản xuất, chế biến, kinh doanh thực phẩm trên địa bàn xã, phường, thị trấn, chủ yếu là các cơ sở nhỏ lẻ, thường xuyên biến động; nông sản thực phẩm chủ yếu tiêu thụ qua phương thức truyền thống, chợ đầu mối, chợ dân sinh; người dân chưa quan tâm nhiều đến nguồn gốc, xuất xứ sản phẩm...

Do đó, song song với các hoạt động thanh, kiểm tra đột xuất, hậu kiểm, công tác phối hợp truyền thông của Sở Y tế và Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội cùng với hệ thống phương tiện truyền thông, báo đài cũng được đẩy mạnh. Không chỉ trong “Tháng hành động vì An toàn thực phẩm” mà xuyên suốt cả năm, công tác truyền thông luôn được chú trọng và đảm bảo triển khai đồng bộ từ tuyến TP đến tuyến quận, huyện, xã, phường, tổ dân phố…

Đoàn kiểm tra thực hiện xét nghiệm nhanh khay ăn inox, thìa dĩa

Trong đó, công tác tuyên truyền được triển khai với nhiều hình thức đa dạng, mang lại hiệu quả trong việc tuyền tải thông tin về an toàn thực phẩm tới người sản xuất và người tiêu dùng, tiêu biểu như: Đăng thông tin trên các phương tiện thông tin đại chúng (Đài PT-TH Hà Nội, báo Tuổi trẻ Thủ đô, báo Kinh tế và Đô thị, báo HàNộimới và trên website của Sở Y tế); tổ chức tập huấn, phố biến kiến thức về an toàn thực phẩm cho chủ cơ sở và người trực tiếp tham gia sản xuất, chế biến, kinh doanh thực phẩm với hàng chục nghìn người tham dự…

Những năm vừa qua, cùng với sự phối hợp Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm Hà Nội (thuộc Sở Y tế), báo Tuổi trẻ Thủ đô đã mở chuyên mục “Chung tay vì an toàn thực phẩm” với số lượng trên 500 tin, bài mỗi năm. Nhiều bài viết đạt lượng view cao, thu hút sự quan tâm của độc giả và bước đầu đã nhận được những phản hồi tích cực.

Trong đó, lượng view các bài viết, clip đưa đậm nét thông tin về các cơ sở vi phạm an toàn thực phẩm, cá nhân cá thể hóa các đối tượng vi phạm tạo hiệu ứng trong dư luận mạnh mẽ.

Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm Hà Nội cũng cung cấp tài liệu phối hợp cùng báo Tuổi trẻ Thủ đô xây dựng các clip, longform, emagazine lồng ghép tuyên truyền những thông điệp truyền thông đảm bảo an toàn thực phẩm vào các dịp cao điểm Tết, “Tháng hành động vì An toàn thực phẩm”...

Kêu gọi sự chung tay của toàn xã hội

Thời gian qua, thành phố Hà Nội đã liên tục bắt giữ, triệt phá nhiều xưởng sản xuất thực phẩm bẩn, có nguy cơ gây hại đến sức khỏe người tiêu dùng. Tuy nhiên đây vẫn chỉ là các vụ việc nhỏ lẻ, chưa thể xử lý triệt để phần gốc của vấn đề.

Lợi nhuận từ các mặt hàng này rất lớn khiến các chủ cửa hàng sẵn sàng đánh đổi bằng sức khỏe của người tiêu dùng. Vấn đề đặt ra ở đây là nếu không bị phát hiện, thu giữ, những sản phẩm này sẽ được phân phối đi khắp nơi và người tiêu dùng sẽ bị ảnh hưởng trực tiếp về sức khỏe.

Mặc dù đã đẩy mạnh công tác thanh kiểm tra, tăng cường hoạt động truyền thông nhưng vấn nạn thực phẩm bẩn vẫn đang rất nan giải, đã đến lúc phải có chế tài đủ mạnh, xử lý nghiêm khắc để thay đổi nhận thức và thói quen của chính những người kinh doanh, sản xuất thực phẩm.

Các loại gia vi, thực phẩm quá hạn vẫn được đưa vào chế biến thực phẩm

Trực tiếp kiểm tra đột xuất, phát hiện nhiều đơn vị vi phạm về an toàn thực phẩm, Chi cục trưởng Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm Hà Nội Đặng Thanh Phong cho biết, cùng với việc đề nghị Ban Chỉ đạo công tác an toàn thực phẩm các quận, huyện, thị xã tăng cường kiểm tra đột xuất, giám sát, xử phạt nghiêm đối với các đơn vị có hành vi vi phạm an toàn thực phẩm, Chi cục luôn khuyến nghị thực hiện tốt công tác giám sát, hậu kiểm, nâng cao trách nhiệm người đứng đầu trong công tác bảo đảm an toàn thực phẩm.

Về việc tăng mức xử phạt đối với lĩnh vực an toàn thực phẩm, ông Đặng Thanh Phong, Chi cục trưởng Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm Hà Nội cho biết: "Tôi cho rằng rất cần thiết vì có những hành vi vi phạm về an toàn thực phẩm trong thời gian qua. Đối với các cơ sở doanh nghiệp, chúng tôi đi kiểm tra và có thống kê nhiều năm trở lại đây, các cơ sở cũng vi phạm tái đi tái lại nhiều lần. HĐND TP Hà Nội cũng đã ban hành Nghị quyết 49/NQ-TW về đề nghị tăng mức xử phạt trên địa bàn thành phố. Chúng tôi thấy rằng sau khi tăng mức xử phạt với lĩnh vực an toàn thực phẩm, cơ sở doanh nghiệp cũng nhận thấy rõ trách nhiệm của mình hơn, mức độ vi phạm cũng cải thiện rõ rệt".

Việc tăng cường chế tài, nâng cao nhận thức và áp dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc là những giải pháp then chốt, để từng bước lập lại trật tự thị trường, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và sự phát triển bền vững của nền kinh tế.

Tăng cường công tác kiểm tra tại các bếp ăn tập thể các trường tiểu học

Ngoài việc nỗ lực của cơ quan chức năng, sự vào cuộc của người tiêu dùng là yếu tố quan trọng. Thói quen tiêu dùng thông minh, tẩy chay hàng hóa không rõ nguồn gốc sẽ là “lá chắn” cộng đồng góp phần đẩy lùi hàng gian, hàng giả.

Trong công tác truyên truyền, điểm mạnh của báo chí chính ra tạo được hiệu ứng lan tỏa trong cộng đồng để kêu gọi Nhân dân chung tay trong cuộc chiến không khoan nhượng với thực phẩm bẩn, hàng giả, hàng nhái… Bởi cuộc chiến này không chỉ là trách nhiệm của riêng cơ quan quản lý hay doanh nghiệp mà đòi hỏi sự hành động của toàn xã hội.