Tòa soạn thông minh - động lực cho chuyển đổi số báo chí

Xu thế không thể đảo ngược

Chuyển đổi số báo chí, về bản chất, là sự tích hợp toàn diện dữ liệu và công nghệ số vào mọi ngóc ngách hoạt động của một cơ quan báo chí. Từ khâu quản lý, tác nghiệp, sản xuất, xuất bản, phân phối nội dung cho đến các hoạt động kinh doanh, tất cả đều cần được "số hóa" và "thông minh hóa".

Mục tiêu cuối cùng là tạo ra những sản phẩm báo chí chất lượng cao, đa dạng về hình thức, tiếp cận đúng đối tượng độc giả, từ đó mở ra những cơ hội mới, nguồn doanh thu mới và khẳng định giá trị bền vững của báo chí trong xã hội.

Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam Nguyễn Đức Lợi cho rằng, tòa soạn không còn là một không gian vật lý cố định mà trở thành một nền tảng số linh hoạt

Quyết tâm chuyển đổi số của ngành báo chí Việt Nam không chỉ đến từ nỗ lực tự thân của các cơ quan báo chí mà còn được định hướng và hỗ trợ mạnh mẽ từ Chính phủ. Quyết định số 348/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về Chiến lược chuyển đổi số báo chí định hướng đến năm 2030 đã đặt ra những mục tiêu rất cụ thể: Đến năm 2030, 100% cơ quan báo chí đưa nội dung lên các nền tảng số (ưu tiên các nền tảng số trong nước); 90% cơ quan báo chí sử dụng nền tảng phân tích, xử lý dữ liệu tổng hợp tập trung, ứng dụng trí tuệ nhân tạo để tối ưu hóa hoạt động; 100% cơ quan báo chí hoạt động, vận hành mô hình tòa soạn hội tụ và các mô hình phù hợp với sự phát triển của khoa học, công nghệ tiên tiến trên thế giới, sản xuất nội dung theo các xu hướng báo chí số.

Những mục tiêu này cho thấy tầm nhìn chiến lược và sự cam kết của Nhà nước trong việc thúc đẩy một nền báo chí hiện đại, bắt kịp xu thế toàn cầu.

Lãnh đạo TP Hà Nội cũng khẳng định luôn khuyến khích các cơ quan báo chí mạnh dạn thí điểm công nghệ mới, trong đó có AI, đồng thời sẵn sàng tạo hành lang pháp lý thuận lợi, hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao và thúc đẩy phát triển kinh tế báo chí trong môi trường số.

Tại Hội thảo “Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong quản trị tòa soạn thông minh”, PGS.TS Nguyễn Thành Lợi, Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị cho rằng, chuyển đổi số báo chí không còn là một lựa chọn mà là một mệnh lệnh của thời đại. Trong một thế giới mà thông tin bùng nổ, cạnh tranh gay gắt từ các nền tảng mạng xã hội, và hành vi tiếp nhận thông tin của công chúng thay đổi chóng mặt, việc chỉ có "nội dung hay" là chưa đủ. Các cơ quan báo chí cần phải tạo ra những trải nghiệm mới mẻ, hấp dẫn cho bạn đọc thông qua việc tích hợp sâu rộng các ứng dụng công nghệ số.

Ứng dụng AI để “thông minh hóa” tòa soạn

Nếu tòa soạn hội tụ là mô hình tích hợp các loại hình báo chí (in, điện tử, phát thanh, truyền hình) trên một nền tảng sản xuất chung thì tòa soạn thông minh chính là bước phát triển tiếp theo, vượt trội hơn.

Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền và các đại biểu trải nghiệm không gian ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong quản trị tòa soạn thông minh

Theo ông Nguyễn Đức Lợi, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam, tòa soạn không còn là một không gian vật lý cố định, mà trở thành một nền tảng số linh hoạt. Tại đây, mọi khâu trong quy trình sản xuất báo chí, từ thu thập, xử lý, sản xuất đến phân phối nội dung đều được số hóa, tự động hóa và tối ưu hóa nhờ các công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), điện toán đám mây (Cloud Computing) và thậm chí là chuỗi khối (Blockchain) hay Internet of Things (IoT).

Điểm cốt lõi làm nên sự "thông minh" của mô hình này chính là vai trò của trí tuệ nhân tạo (AI). AI không chỉ là công cụ hỗ trợ đơn thuần, mà đã trở thành một "trợ lý ảo đắc lực" cho nhà báo và cả ban biên tập trong mọi công đoạn.

Trên thế giới, 56% đơn vị xuất bản báo chí xem tự động hóa hậu trường là ứng dụng AI quan trọng nhất năm 2024 và 45% đài truyền hình dùng AI để cá nhân hóa nội dung. Tại Việt Nam, khoảng 25% cơ quan báo chí đã ứng dụng AI, đặc biệt trong sản xuất tin tức và 35% phóng viên sử dụng công cụ số (bao gồm AI) hàng ngày.

PGS.TS Nguyễn Thành Lợi, Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị phát biểu tại Hội thảo "Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong quản trị tòa soạn thông minh"

Tuy nhiên, việc ứng dụng AI trong nước còn nhỏ lẻ, thiếu đồng bộ. Do đó, các cơ quan báo chí "cần có sự đầu tư phát triển công nghệ, hợp tác để đưa công nghệ đi sâu vào phục vụ hoạt động của tòa soạn". Trong báo chí nên có hai "người bạn" AI đồng hành: Một AI tổng quát (như ChatGPT) để hỗ trợ tạo nội dung từ nguồn tri thức rộng lớn và một AI chuyên biệt để kiểm soát, thẩm định thông tin trước khi xuất bản, do AI tổng quát vẫn có nguy cơ chứa thông tin sai lệch. Các ứng dụng cụ thể của AI cho nhà báo bao gồm: bóc băng phỏng vấn, kiểm tra chính tả, tạo từ khóa SEO, dịch thuật, thậm chí tạo MC ảo.

Như vậy, AI không nhằm thay thế hoàn toàn con người mà là để hỗ trợ nhà báo làm việc nhanh hơn, chính xác hơn, sâu sắc hơn và gần gũi hơn với độc giả.

Việc này giải phóng nhà báo khỏi những công việc lặp đi lặp lại, tốn nhiều thời gian, để họ có thể tập trung vào những tác phẩm báo chí có chiều sâu, những bài điều tra công phu, hay những phân tích sắc sảo đòi hỏi tư duy phản biện và sự nhạy cảm của con người. Tuy nhiên, việc sử dụng AI có mặt trái và nhà báo phải luôn tuân thủ luật pháp, đạo đức nghề nghiệp, đảm bảo con người làm chủ công nghệ.

Tòa soạn thông minh là một bước chuyển mình chiến lược, mang tính sống còn đối với tương lai của báo chí Việt Nam

Việc tập trung đầu tư vào AI để thông minh hóa tòa soạn là một hành trình đòi hỏi sự đầu tư bài bản về công nghệ, chiến lược ứng dụng rõ ràng, đào tạo nhân lực và đặc biệt là một khung đạo đức vững chắc để AI thực sự trở thành động lực phát triển cho báo chí hiện đại.

Tòa soạn thông minh không chỉ là một thuật ngữ công nghệ thời thượng mà là một bước chuyển mình chiến lược, mang tính sống còn đối với tương lai của báo chí Việt Nam. Khi trí tuệ nhân tạo trở thành "cánh tay phải" đắc lực, người làm báo càng phải vững vàng về bản lĩnh chính trị, sắc bén về nghiệp vụ và trong sáng về đạo đức nghề nghiệp.

Hành trình hướng tới kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025) đang mở ra những cơ hội và thách thức mới. Việc xây dựng thành công các tòa soạn thông minh, làm chủ công nghệ mà không để công nghệ chi phối, sẽ là minh chứng rõ nét cho sự phát triển năng động, sáng tạo và vai trò dẫn dắt của báo chí cách mạng trong xã hội thông tin hiện đại. Đó là một cuộc cách mạng về tư duy, nơi con người vẫn là trung tâm, để xây dựng một nền báo chí Việt Nam ngày càng hiện đại, chuyên nghiệp và nhân văn.