“Kẻ thù” vô hình Covid-19 và cuộc chiến sinh tử với doanh nghiệp

Nhiều nỗi lo đè nặng doanh nghiệp

Tác động của dịch Covid-19 đã ảnh hưởng nặng nề đến sự chống chịu của nền kinh tế nói chung và doanh nghiệp nói riêng. Số công ty đóng cửa, ngừng kinh doanh trong 7 tháng năm 2021 đã nói lên một thực tế phũ phàng khi trung bình mỗi tháng có gần 11,4 nghìn doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường.

Trong bối cảnh tác động của dịch bệnh, guồng quay sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp tại thành phố lớn như Hà Nội và TP HCM đang bị chậm lại dù các nhà quản lý đã ban bố nhiều sách lược nhằm thực hiện mục tiêu kép vừa phòng chống dịch và vừa phát triển kinh tế xã hội.

Dịch bệnh dù vô hình nhưng tác động hữu hình vô cùng khốc liệt, các doanh nghiệp là tế bào của nền kinh tế giờ đây đang phải lăn lộn với cuộc chiến sinh tồn. Dù Nhà nước đã ban hành hàng loạt chính sách hỗ trợ, ưu đãi, giảm và gia hạn nộp thuế, song sức chống chịu của doanh nghiệp vẫn khó trụ vững trước sự tàn khốc của dịch Covid-19.

Trong “vòng xoáy” dịch bệnh, các doanh nghiệp đối mặt với nhiều nỗi lo, trong đó lo về chi phí, đặc biệt là việc “chảy máu lao động” khi mà dịch bệnh luôn thường trực lấy mất nhân lực của họ. Hơn nữa, tình trạng người lao động rời bỏ thành phố ngày một nhiều đang là yếu tố khiến doanh nghiệp khó trở lại đường đua.

Lãnh đạo một số doanh nghiệp chia sẻ, khó khăn lớn nhất trong việc triển khai “3 tại chỗ” (sản xuất, cách ly, ăn nghỉ tại chỗ) đó là cơ sở hạ tầng không đủ điều kiện đáp ứng công tác phòng chống dịch, chi phí thực hiện lớn.

Ông Lê Tiến Trường - Chủ tịch Tập đoàn Dệt May Việt Nam (Vinatex) cho biết, chi phí xét nghiệm, sàng lọc Covid-19 cho công nhân để đủ điều kiện làm việc là rất lớn, nếu đi theo hướng test nhanh thì doanh nghiệp không thể nào chịu đựng thêm được.

"Nếu 1.000 người làm mà một tuần mất khoảng 600.000 đồng/người, tức là 600 triệu đồng cho nhà máy 1.000 người ở lại “3 tại chỗ”, đây là chi phí rất lớn nhưng lại không an toàn", ông Trường chia sẻ.

Ngoài ra, doanh nghiệp còn phải chi phí 3-4 bữa ăn/ngày, mua sắm trang thiết bị phục vụ cho người lao động ở lại, chi bồi dưỡng thêm cho lao động… Mặc dù có nhiều chế độ để giữ chân lao động nhưng lượng người đăng ký ở lại nhà máy tham gia sản xuất “3 tại chỗ” không đồng đều, có nơi chỉ tổ chức được 10-20% trên tổng số lao động của nhà máy khiến năng suất giảm.

Mô hình sản xuất “3 tại chỗ” tại Công ty Cổ phần Quốc Tế Phong Phú. (Ảnh: Giang Nguyễn)

Hầu hết các doanh nghiệp đang gặp phải tình trạng khó khăn chưa từng có và phụ thuộc rất nhiều vào tình hình kiểm soát dịch bệnh trong thời gian tới. Các doanh nghiệp đang hết sức lo ngại nếu xuất hiện ca F0 trong nhà máy làm gián đoạn sản xuất, có thể phá hỏng toàn bộ những cố gắng mà họ đang thực hiện.

Hiện một số doanh nghiệp đang buộc phải chịu lỗ để thực hiện phương án “3 tại chỗ” nhằm đảm bảo tiến độ các đơn hàng đã ký kết, tuy nhiên do sức ép về tài chính, họ sẽ không thể bảo đảm sản xuất trong dài hạn.

Đồng thời, nguy cơ thiếu hụt lao động sau khi phục hồi kinh tế cũng ảnh hưởng rất lớn đến việc khôi phục hoạt động của các doanh nghiệp, từ đó khiến họ sẽ phải đối mặt với nguy cơ khách hàng quốc tế sẽ dừng, huỷ đơn hàng để chuyển sang nước khác.

Cũng như dệt may, ngành thủy sản với đặc thù cần lượng lao động lớn thì việc xáo trộn nguồn nhân lực là tất yếu trong bối cảnh này.

Theo thống kê của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), hiện nay chỉ có khoảng 30% các doanh nghiệp tại các tỉnh thành phía Nam đảm bảo được điều kiện “3 tại chỗ”. Tuy nhiên, số lượng công nhân có thể huy động cũng chỉ 30-50% vì nhiều người lao động tự kéo nhau về quê.

Bà Trương Thị Lệ Khanh - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Vĩnh Hoàn cho biết, để đáp ứng các đơn hàng xuất khẩu đã ký, các nhà máy của công ty đã triển khai “3 tại chỗ” với khoảng 50% số lao động. Trong khi công suất giảm một nửa thì chi phí sản xuất đã tăng đến 40% khiến giá thành sản phẩm đội lên nhiều lần và dòng tiền của doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn.

Như vậy, việc thiếu nguồn nhân lực dẫn đến sản xuất bị sụt giảm, nhiều đơn hàng phải gác lại hoặc bị mất, thì các chi phí cho doanh nghiệp đảm bảo được “3 tại chỗ” lại tăng vọt và đang tạo áp lực lớn cho họ.

Tương tự, lĩnh vực bán lẻ cũng đang đối mặt với nhiều rủi ro, bà Nguyễn Thị Phương - Phó Tổng Giám đốc VinCommerce (Tập đoàn Masan) cho biết, mỗi ngày hệ thống bán lẻ này phục vụ hàng triệu lượt khách hàng, song có thời điểm, siêu thị chỉ còn 10-12 nhân viên bán hàng trên tổng số 100 nhân viên do phải thực hiện cách ly tại khu vực phong tỏa.

Theo bà Phương, công ty đã phải điều động nhân viên từ vùng khác về để hỗ trợ cho vùng dịch, nhưng cũng gặp rất nhiều khó khăn khi dịch lây lan nhanh. “Chúng tôi bị ảnh hưởng lớn đến nguồn lực lao động khi tỷ lệ nghỉ việc của tập đoàn trong năm nay dự kiến lên đến 100% (nghỉ quay vòng, chủ yếu tập trung ở khối bán lẻ), cao nhất từ trước tới nay”, bà Phương chia sẻ.

Phải sách lược cho cuộc chiến trường kỳ

Trước vấn đề cấp bách, ngoài những chính sách hỗ trợ Nhà nước đã ban hành, các doanh nghiệp muốn được ưu tiên tiêm phòng Covid-19 cho toàn bộ lực lượng lao động trong các đơn vị sản xuất, cho phép họ được phối hợp cùng cơ quan Nhà nước tổ chức việc tiêm phòng tập trung cho các lao động ngay tại các khu công nghiệp, đây là giải pháp căn cơ và lâu dài.

Ông Vũ Đức Giang - Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (Vitas) cho biết, việc người lao động ở các địa phương đang ồ ạt rời khỏi các trung tâm sản xuất lớn ở phía Nam như TP HCM, Bình Dương… để tránh dịch đang là một thách thức rất lớn với doanh nghiệp.

Chủ tịch Vitas nhận định, trường hợp nếu người lao động quay lại thì dự kiến số lao động chỉ đạt được 60-65%, nên nguy cơ thiếu nguồn lực, rất thách thức cho tháng 8/2021 và quý III năm nay.

Doanh nghiệp đang đối mặt với rất nhiều khó khăn do ảnh hưởng của dịch Covid-19

Vì vậy, để giữ chân lao động, đại diện Vitas đề xuất Chính phủ đánh giá thực trạng của các khu công nghiệp, trong đó có khu công nghiệp dệt may ở các địa phương để có chính sách ưu tiên tiêm chủng vắc xin ngừa Covid-19.

Đồng thời, các doanh nghiệp muốn lựa chọn hình thức phù hợp để thay thế mô hình sản xuất “3 tại chỗ”, cơ quan Nhà nước ban hành bộ tiêu chí hướng dẫn về bảo đảm sản xuất an toàn trong điều kiện dịch bệnh.

Bà Phan Thị Thanh Xuân - Tổng Thư ký Hiệp hội Da Giày Túi xách Việt Nam cho rằng, dịch bệnh diễn biến phức tạp khiến các doanh nghiệp trong ngành có nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng do không thể áp dụng phương án “3 tại chỗ”.

Theo bà Xuân, nói như vậy không có nghĩa là phản bác “3 tại chỗ” vì phương án này đã phát huy hiệu quả khi tình hình dịch bệnh rất căng thẳng, thực tế đã có những doanh nghiệp làm rất tốt. Do đó, với những đơn vị nào làm tốt thì chúng ta vẫn duy trì và khuyến khích.

Tuy nhiên, vẫn nên có lộ trình để mở ra giải “2 tại chỗ” (ăn uống và làm việc tại chỗ) kết hợp test nhanh, bởi mô hình này sẽ linh hoạt hơn. “Nếu chỉ áp dụng khiên cưỡng một mô hình cho tất cả các doanh nghiệp có thể sẽ thất bại”, bà Xuân nhấn mạnh.

Về phía cơ quan quản lý Nhà nước, ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) cũng thừa nhận, dịch Covid-19 bùng phát lần thứ 4 có đặc điểm khác so với trước đây.

"Thời điểm hiện nay cả khu vực phía Nam, Hà Nội vẫn đang áp dụng Chỉ thị 16, chưa dự báo được thời điểm nào sẽ dừng hay đưa ra mức giãn cách thấp hơn. Các doanh nghiệp bắt đầu lên tiếng vì từ khi áp dụng phong toả gần một tháng rồi, khả năng chịu đựng của doanh nghiệp đến giới hạn", ông Hải chia sẻ.

Theo ông Hải, doanh nghiệp dừng sản xuất cũng ví như con người nín thở. Nín thở cũng có giới hạn, tuỳ từng người có thể lâu hay mau.

"Với cả nền kinh tế thì thời hạn nín thở đó là bao lâu, đến nay là một tháng rồi, liệu có thể chịu thêm một tuần hay một tháng nữa không. Ngay lúc này phải đề ra một sách lược để thoát ra tình trạng này thế nào. Doanh nghiệp cần được sản xuất để duy trì sản lượng, duy trì lực lượng lao động thì chuỗi cung ứng mới phục hồi được”, ông Hải đặt vấn đề.

Do đó, theo ông Hải, cần có một giải pháp để cho phép các doanh nghiệp được phép hoạt động trở lại. Ví dụ, các doanh nghiệp phải bố trí quy trình sản xuất làm sao giãn cách tối đa, hạn chế tiếp xúc giữa các cá nhân và bộ phận trong quá trình sản xuất, đảm bảo các thiết bị phòng hộ cá nhân.

Mặt khác, dù có thể không đạt 100% công suất nhưng đảm bảo các doanh nghiệp vừa chống dịch vừa duy trì sản xuất. Cần có phương án kể cả ngay trường hợp có ca nhiễm thì cũng chỉ cách ly F0, F1 liên quan, còn các bộ phận khác vẫn được duy trì sản xuất.

“Chính phủ nên nhìn nhận tính chất lâu dài của trận chiến lần này để đối phó với dịch bệnh. Các chuyên gia cũng cho biết ngay cả khi có vắc xin thì cũng không thể giúp ta miễn nhiễm virus mà chỉ giúp giảm các ca nặng, giảm tỷ lệ tử vong. Chúng ta cần đối mặt với tình huống đó để thấy dịch bệnh còn có thể kéo dài và có sách lược để áp dụng với doanh nghiệp sản xuất, cho phép nới lỏng, tạo điều kiện cho sản xuất để đảm bảo mục tiêu kép”, ông Hải đề xuất.