Từ cậu bé chăn bò đến chủ nhân giải thưởng Quả cầu vàng

Tiến sĩ Lương Văn Thiện cũng là một trong những gương mặt ưu tú vừa nhận danh hiệu “Thanh niên tiên tiến làm theo lời Bác” của thành phố Hà Nội.

Vượt qua hoàn cảnh

Anh Thiện cho biết, anh là con nhà nông, mỗi mùa vụ đến bố mẹ lại đi cấy thuê để có tiền nuôi các con ăn học. Hoàn cảnh khó khăn, không có tiền học thêm, khi đó cậu bé Thiện đi xin sách Toán nâng cao cũ tự học. Những lúc chăn bò ngoài đồng, anh lại tranh thủ mang sách ra học. Cứ vậy cậu trò lớp 6 đã làm hết bài tập Toán cho cả năm học tiếp theo. Sự nỗ lực, quyết tâm từ đầu giúp anh Thiện thi đỗ trường THPT chuyên Lương Văn Tụy (Ninh Bình), liên tiếp giành được giải thưởng trong kỳ thi học sinh giỏi Toán quốc gia.

Năm 2010, anh Thiện được tuyển thẳng vào trường Đại học Y. Tuy nhiên, anh lại từ bỏ, chọn thi vào khoa Điện tử - Viễn thông của trường Đại học Bách khoa Hà Nội. “Gia đình không mấy hài lòng với quyết định của tôi. Họ luôn mong con trai sẽ theo học trường y chữa bệnh cho mọi người”, anh Thiện chia sẻ.

Với quyết tâm theo đuổi đam mê kỹ thuật, anh Thiện đỗ vào lớp "Kỹ sư tài năng" của trường. Tuy nhiên, con đường đến với khoa học của anh khá muộn so với các bạn đồng trang lứa. Anh Thiện chỉ bắt đầu tập tành nghiên cứu khoa học khi đã học năm cuối đại học nhưng đúng lúc này, anh may mắn gặp được TS Ngô Vũ Đức.

Tiến sĩ Lương Văn Thiện

"Thầy giao cho tôi một bài toán rất khó, trong khi kiến thức nền cho chủ đề đó gần như chưa có. Nhờ mách nước từ thầy, tôi tìm cách đặt mua bằng được cuốn "Digital Transmission of Information", cuốn sách hiếm và khó tìm với chi phí không rẻ. Tôi cũng phải tìm đọc rất nhiều tài liệu, sách báo bằng tiếng Anh để hiểu hơn về cái mình sẽ làm”, anh Thiện kể.

Thành quả cho sự kiên trì, nỗ lực của anh Thiện là có 2 bài báo được chấp nhận tại hai hội nghị khoa học quốc tế uy tín IEEE PIMRC và IEEE ATC 2015 tại Hong Kong (Trung Quốc). Nhờ công trình này, anh nhận học bổng tiến sĩ toàn phần tại Đại học Queen’s University Belfast, Vương quốc Anh mà không cần qua bậc thạc sĩ.

Lấy được bằng tiến sĩ, cơ hội làm việc ở đất nước phát triển rất rộng mở với anh Thiện. Tuy nhiên, ngay từ khi nhận được cơ hội nghiên cứu sinh ở nước ngoài, anh chỉ xác định sang học rồi về. “Tôi muốn trở về để truyền lửa, định hướng trực tiếp cho các bạn sinh viên. Tôi nhìn thấy "chính mình" khi xưa, đôi lúc mông lung, mơ hồ về con đường học tập để phát triển bản thân. Thông qua mỗi giờ dạy trên giảng đường, tôi chia sẻ với sinh viên về tầm quan trọng, trách nhiệm của việc học với người thân, bạn bè của các em để đem lại giá trị cho bản thân và xã hội”, anh Thiện tâm sự.

Mang lại giá trị thực tiễn cao

Về nước, anh Thiện trở thành giảng viên của khoa Công nghệ thông tin, Trưởng nhóm nghiên cứu AIoT Lab, trường Đại học Phenikaa. Niềm đam mê, thái độ nghiêm túc trong khoa học giúp anh gặt hái nhiều thành quả. Anh vinh dự trở thành tiến sĩ trẻ nhất trong top 10 nhà khoa học nhận giải thưởng Khoa học công nghệ Quả cầu vàng 2022 do Trung ương Đoàn trao tặng.

Tiến sĩ Lương Văn Thiện (giữa) giao lưu cùng các bạn trẻ

Một trong những đề tài nghiên cứu của anh được ứng dụng thực tiễn và cho kết quả cao đó là "Giải pháp trí tuệ nhân tạo phát hiện bất thường trong dữ liệu chuỗi thời gian (ADT - Anomaly Detection for Time-series)".

Hiện giải pháp này đã được chuyển giao và ứng dụng tại Trung tâm Đo kiểm và sửa chữa thiết bị viễn thông Mobifone - Tổng công ty Viễn thông Mobifone giúp nhanh chóng phát hiện những trạm viễn thông (BTS), cell di động tế bào có diễn biến bất thường về chất lượng mạng (như suy giảm lưu lượng dowload, upload) và chất lượng truyền dẫn (như tăng Package Loss, Jitter và Delay).

Từ những phát hiện đó để đưa ra cảnh báo kịp thời, kết hợp phân tích tương quan với nguồn dữ liệu kỹ thuật khác, hỗ trợ kỹ sư trong việc xác định nguyên nhân gây ra bất thường cũng như đưa ra phương án xử lý. Giải pháp giúp nhà mạng Mobifone nhanh chóng khắc phục sự cố bất thường, đảm bảo cho khách hàng được trải nghiệm chất lượng mạng tốt nhất.

Trước khi giải pháp này ra đời, rất khó để các kỹ sư Mobifone giám sát bất thường cho một số lượng trạm và cell di động lớn (tới hơn 30.000 trạm/cell Mobifone trên toàn quốc) chưa kể đến việc tìm nguyên nhân để khắc phục cũng mất nhiều thời gian và công sức. Giải pháp ADT không những hiệu quả hơn nhờ việc khai thác triệt để dữ liệu viễn thông mà còn giảm đáng kể áp lực lên đội ngũ kỹ sư Mobifone.

Ngoài "Giải pháp trí tuệ nhân tạo phát hiện bất thường trong tín hiệu chuỗi thời gian", anh Thiện còn là chủ nhân hệ thống chấm công, điểm danh bằng nhận diện khuôn mặt FaceRA. Sản phẩm đã được triển khai để điểm danh sinh viên ra vào tại AIoT Lab, trường Đại học Phenikaa với độ chính xác cao (>99%) và độ trễ thấp (~ 1s), có khả năng chống giả mạo (anti-spoofing) như dùng ảnh hoặc video có khuôn mặt để điểm danh.

Anh cũng kỳ công nghiên cứu giải pháp phân tích dữ liệu y tế về hệ miễn dịch người Việt (data analytics for Vietnamese immue systems). Nhờ số ít những chỉ số quan trọng này, bác sĩ có thể nhanh chóng chẩn đoán chính xác tình trạng của bệnh nhân để đưa ra phác đồ điều trị hợp lý nhất, tránh mất thời gian và nguồn lực khi phải xét nghiệm quá nhiều chỉ số.

Anh Thiện cho biết, xuất phát điểm bình thường, từ cậu bé chăn bò, mò cua đến nỗ lực dấn thân vào nghiên cứu khoa học đã cho anh thành quả nho nhỏ ở hiện tại. Anh hy vọng các bạn trẻ cũng đừng sợ bất kỳ mục tiêu gì, dám nghĩ lớn, dành thời gian vào những điều bổ ích, nâng cao thái độ, chuyên môn của bản thân để làm điều có ích cho xã hội.

Nguyễn Dũng