Quốc hội thông qua loạt cơ chế đặc thù cho nhà ở xã hội

Chiều 29/5, Quốc hội tiến hành biểu quyết thông qua Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội.

Kết quả biểu quyết điện tử cho thấy, có 461/463 đại biểu Quốc hội biểu quyết tán thành, chiếm tỷ lệ 96,44%. Như vậy, Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội đã chính thức được thông qua.

Nghị quyết có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/6/2025, trừ các nội dung giao Chính phủ quy định chi tiết thì có hiệu lực kể từ ngày 1/7/2025.

Theo nghị quyết, người chưa có nhà ở, người có nhà ở nhưng ở xa nơi làm việc, hoặc chưa từng được hưởng chính sách hỗ trợ nhà ở xã hội, sẽ do UBND cấp tỉnh xác định tiêu chí chi tiết để xét duyệt.

Các đại biểu tiến hành biểu quyết.

Việc này nhằm tháo gỡ vướng mắc trong thực tế khi nhiều người lao động đang làm việc tại đô thị hoặc khu công nghiệp nhưng có nhà ở tại nông thôn, không đủ điều kiện do đã sở hữu nhà trong cùng tỉnh.

Nghị quyết cũng tháo gỡ vướng mắc khi quá trình sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh cũng làm phát sinh tình trạng thay đổi điều kiện xét duyệt. Trước khi sáp nhập, người dân có thể đủ điều kiện do không có nhà ở tại nơi có dự án. Sau khi địa giới hành chính thay đổi, họ lại không còn phù hợp với phạm vi xét duyệt mới.

Nghị quyết cho phép doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã, cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội và đơn vị sự nghiệp công lập được thuê nhà ở xã hội để bố trí chỗ ở cho cán bộ, công chức, viên chức, công nhân, người lao động. Các doanh nghiệp sản xuất trong khu công nghiệp được quyền thuê nhà lưu trú trong khu công nghiệp để bố trí cho công nhân, lao động.

Chi phí thuê nhà ở xã hội cho người lao động sẽ được hạch toán vào chi phí sản xuất, kinh doanh hoặc khoản chi sự nghiệp thường xuyên. Chính sách này nhằm hỗ trợ ổn định chỗ ở cho người dân, nhất là những người chịu ảnh hưởng từ việc sắp xếp đơn vị hành chính theo chủ trương của Bộ Chính trị, Ban Bí thư.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh trình bày báo cáo về việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo nghị quyết.

Một trong điểm đáng chú ý là Nghị quyết quy định về Quỹ nhà ở quốc gia. Đây là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, có tư cách pháp nhân, hoạt động không vì mục đích lợi nhuận.

Quỹ nhà ở quốc gia được hình thành từ nguồn ngân sách nhà nước cấp, tiền trích từ số tiền tương đương giá trị quỹ đất đã đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng kỹ thuật để xây dựng nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật về nhà ở, từ tiền bán nhà ở thuộc tài sản công, từ tiền đấu giá quyền sử dụng đất; tiếp nhận nguồn hỗ trợ tự nguyện, nguồn đóng góp của tổ chức, cá nhân trong nước, ngoài nước và nguồn huy động hợp pháp khác.

Quỹ nhà ở quốc gia để đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội của dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, tạo lập nhà ở xã hội để cho thuê, nhà ở cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động thuê.

Nghị quyết cũng giao chủ đầu tư, chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời giao chủ đầu tư không thông qua đấu thầu đối với dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, nhà ở cho lực lượng vũ trang nhân dân không sử dụng vốn đầu tư công

Đối với việc lập, thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh quy hoạch chi tiết dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, nghị quyết quy định rõ dự án đầu tư xây dựng, vị trí khu đất để đầu tư xây dựng nhà ở xã hội chưa có quy hoạch chi tiết đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt hoặc có yêu cầu điều chỉnh quy hoạch chi tiết thì không phải thực hiện thủ tục lập, thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh nhiệm vụ quy hoạch chi tiết.

Về thủ tục đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, nghị quyết quy định dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội không phải thực hiện thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng tại cơ quan chuyên môn về xây dựng theo quy định của pháp luật về xây dựng. Chủ đầu tư, người quyết định đầu tư tự tổ chức thẩm định, phê duyệt báo cáo nghiên cứu khả thi và chịu trách nhiệm bảo đảm tuân thủ quy định của pháp luật về xây dựng.

Căn cứ phương pháp xác định giá bán, giá thuê mua nhà ở xã hội và lợi nhuận định mức theo quy định của pháp luật về nhà ở, chủ đầu tư tự xây dựng, thuê tư vấn có đủ điều kiện năng lực về hoạt động xây dựng để thẩm tra trước khi chủ đầu tư phê duyệt giá bán, giá thuê mua nhà ở xã hội.

Việc xác định giá bán, giá thuê mua nhà ở xã hội được thực hiện đối với một hoặc một số công trình của dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội theo giai đoạn thực hiện hoặc theo phân kỳ đầu tư, từng dự án thành phần hoặc toàn bộ dự án.

Sau khi nghiệm thu hoàn thành công trình xây dựng đưa vào sử dụng, chủ đầu tư có trách nhiệm thực hiện kiểm toán, quyết toán về chi phí đầu tư xây dựng theo quy định của pháp luật, gửi cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh để kiểm tra giá bán, giá thuê mua nhà ở xã hội.

Trường hợp giá bán, giá thuê mua nhà ở xã hội theo kiểm toán, quyết toán cao hơn giá bán, giá thuê mua nhà ở xã hội do chủ đầu tư đã ký hợp đồng thì chủ đầu tư không được thu thêm phần chênh lệch của người mua, thuê mua nhà ở xã hội; trường hợp thấp hơn thì chủ đầu tư phải hoàn trả lại phần chênh lệch cho người mua, thuê mua nhà ở xã hội.

Ngoài ra, nghị quyết cũng quy định cụ thể các điều kiện về nhà ở để được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội; quy định về thuê nhà ở xã hội, nhà lưu trú công nhân trong khu công nghiệp; bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, đầu tư hệ thống hạ tầng kỹ thuật, tạo quỹ đất phát triển nhà ở xã hội; điều khoản chuyển tiếp; tổ chức thực hiện và điều khoản thi hành.

Trước khi thông qua dự thảo nghị quyết, thay mặt Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh trình bày báo cáo về việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo nghị quyết.

Theo đó, nhằm thể chế hóa kịp thời Kết luận số 127-KL/TW của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và Kết luận số 137-KL/TW của Bộ Chính trị, Chính phủ đã đề xuất bổ sung quy định điều kiện để được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội đối với các đối tượng chịu tác động bởi việc tổ chức, sắp xếp lại đơn vị hành chính.

Đồng thời, dự thảo nghị quyết chỉnh lý theo hướng giao quyền chủ động cho địa phương xem xét, đánh giá theo thời gian di chuyển, điều kiện hạ tầng giao thông, vùng miền... để xác định đối tượng được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội, tạo điều kiện thuận lợi về chỗ ở thuận tiện, gần nơi làm việc.

Chính phủ đề xuất thí điểm UBND cấp tỉnh giao chủ đầu tư hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư, đồng thời giao chủ đầu tư dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội.

Thời gian thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời giao chủ đầu tư không thông qua đấu thầu đề xuất tại dự thảo Nghị quyết dự kiến tối đa 75 ngày, cắt giảm được khoảng 200 ngày, tương ứng khoảng 70% thời gian thực hiện so với quy định hiện hành.

Bên cạnh đó, để rút ngắn thời gian triển khai thực hiện dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, Chính phủ đề xuất bỏ bước lập, thẩm định, phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch chi tiết; bỏ thủ tục thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi.

Các dự án sử dụng thiết kế mẫu hoặc thiết kế điển hình được miễn giấy phép xây dựng. Chủ đầu tư cũng được tự xây dựng và phê duyệt giá bán, giá thuê mua nhà ở xã hội, không cần thẩm định tại cơ quan chuyên môn cấp tỉnh. Sau khi hoàn thiện và bàn giao, chủ đầu tư sẽ thực hiện kiểm toán, quyết toán và gửi hồ sơ cho cơ quan chuyên môn kiểm tra.