Chương trình số 03-CTr/TU về "Chỉnh trang đô thị, phát triển đô thị và kinh tế đô thị giai đoạn 2021 - 2025" của Thành ủy Hà Nội đã trở thành kim chỉ Nam, tạo ra một làn sóng đổi mới mạnh mẽ, kiến tạo nên một Thủ đô "xanh - sạch - đẹp - văn minh - hiện đại" từng bước hiện thực hóa khát vọng phát triển nhanh và bền vững.

Sau hơn bốn năm triển khai quyết liệt, với phương châm "5 rõ" - "Rõ người, rõ việc, rõ quy trình, rõ trách nhiệm và rõ hiệu quả", Chương trình 03 đã gặt hái được những thành quả đáng ghi nhận, khắc phục những thách thức "chưa từng có tiền lệ" từ đại dịch COVID-19, xung đột địa chính trị toàn cầu và những vấn đề nội tại của một siêu đô thị đang phát triển.

Đặc biệt, Hà Nội đã phát huy tinh thần "Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân thụ hưởng", tạo sự đồng thuận cao trong toàn Đảng bộ và Nhân dân, biến những mục tiêu lớn thành hành động cụ thể, mang lại lợi ích thiết thực cho người dân Thủ đô.

Nếu coi đô thị là một "cơ thể sống", thì Chương trình 03 chính là liều thuốc kích thích tổng lực, tập trung vào việc kiện toàn hệ thống hạ tầng và mở rộng không gian sống, làm việc, vui chơi cho người dân. Nhờ sự chỉ đạo sát sao của Ban Chỉ đạo Chương trình và sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, nhiều chỉ tiêu quan trọng đã hoàn thành và cơ bản hoàn thành (đạt 9/19 chỉ tiêu).

Giao thông được xác định là huyết mạch của Thủ đô. Trong 4 năm qua, Hà Nội đã ưu tiên nguồn lực khổng lồ để đẩy nhanh tiến độ các công trình trọng điểm, tạo ra những dấu ấn mạnh mẽ, làm thay đổi diện mạo đô thị. Những công trình cầu vượt, hầm chui được hoàn thành và đưa vào sử dụng thần tốc đã góp phần giải quyết tình trạng ùn tắc giao thông dai dẳng tại các khu vực nội đô như: Hầm chui Lê Văn Lương - Vành đai 3: Hoàn thành, thông xe ngày 5/10/2022; Cầu vượt tại nút giao đường Chùa Bộc - Phạm Ngọc Thạch: Hoàn thành, thông xe ngày 30/6/2023; Cầu Vĩnh Tuy (giai đoạn 2): Khánh thành và thông xe ngày 30/8/2023, nâng cao năng lực lưu thông qua sông Hồng.

Đáng chú ý nhất, Dự án đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô đang được triển khai quyết liệt, trở thành động lực phát triển liên vùng. Các cơ quan báo chí, thông tấn đã liên tục thông tin, phản ánh về tiến độ, công tác giải phóng mặt bằng và những nỗ lực thi đua của người dân, điển hình như việc khen thưởng các hộ dân gương mẫu nhận đất tái định cư tại huyện Mê Linh cũ.

Thủ tướng Phạm Minh Chính phát lệnh khởi công Dự án đầu tư xây dựng đường vành đai 4 - Vùng Thủ đô

Tỷ lệ vận tải hành khách công cộng dù còn gặp nhiều khó khăn (mới đạt 19,5%) do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 và việc thiếu đồng bộ của hạ tầng đường sắt đô thị, nhưng đã có những bước tiến quan trọng. Các giải pháp đồng bộ đang được triển khai, đặc biệt là việc vận hành hiệu quả tuyến đường sắt đô thị tuyến 2A (Cát Linh - Hà Đông), cùng với việc đẩy nhanh tiến độ thi công tuyến 2.1 và tuyến 3.1; kế hoạch khởi công 2 tuyến quan trọng trong năm 2025 là tuyến số 2 (Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo) và tuyến số 5 (Văn Cao - Hòa Lạc).

Chỉ tiêu "Cải tạo, nâng cấp và xây dựng mới các công viên, vườn hoa trên địa bàn Thành phố" đã vượt mục tiêu đề ra một cách ấn tượng. Theo báo cáo, đến hết năm 2025, Hà Nội dự kiến sẽ thực hiện xây dựng mới, cải tạo được 62 công viên, vườn hoa, đạt 137,7% chỉ tiêu. Thủ đô hoàn thành và cơ bản hoàn thành 9 công viên, trong đó có Công viên Thiên văn học, Công viên Âm nhạc và Công viên Mễ Trì đã đi vào hoạt động.

Bên cạnh đó, việc chỉnh trang hè, đường phố trên địa bàn các phường nội đô với 180 tuyến cũng đã vượt chỉ tiêu, đạt 256/180 tuyến (142% so với kế hoạch). Nhiều tuyến phố đã khoác lên mình diện mạo mới, khang trang, sạch đẹp hơn như đường Nguyễn Chí Thanh, Giảng Võ, Láng Hạ, Điện Biên Phủ...

Chương trình còn tạo ra những không gian đi bộ và phố kinh doanh dịch vụ mới, phục vụ đời sống văn hóa, kinh tế đô thị: Đã hoàn thành 5 không gian/tuyến phố đi bộ, vượt chỉ tiêu "Phát triển, mở rộng 3 - 5 khu vực thành không gian, tuyến phố đi bộ". Các khu vực này bao gồm Khu đô thị Nam đường vành đai 3 (Bitexco), xung quanh Thành cổ Sơn Tây, phố đi bộ quanh hồ Ngọc Khánh, phố đi bộ quanh hồ Thiền Quang và khu phố ẩm thực đêm Đảo Ngọc - Ngũ Xá.

Các khu phố đi bộ, phố ẩm thực mang tới nét văn hóa rất riêng của Hà Nội

Trong nhiệm kỳ vừa qua, chỉ tiêu "Nâng tổng công suất khai thác của các nhà máy nước đạt 1,8 - 2 triệu m3/ngày đêm, tỷ lệ hộ dân được cung cấp nước sạch 100%" đang được gấp rút hoàn thành. Theo thống kê, tổng nguồn nước sạch tập trung hiện đạt khoảng 1.596.600m3/ngày đêm. Dự kiến, khi Nhà máy nước mặt sông Hồng đi vào vận hành một phần, Nhà máy nước sông Đà hoàn thành nâng công suất lên 600.000m3/ngày đêm, và Nhà máy nước Xuân Mai hoàn thành phân kỳ 1A, chỉ tiêu về tổng công suất sẽ đạt được.

Đến hết năm 2024, tỷ lệ người dân nông thôn được tiếp cận sử dụng nguồn nước sạch tập trung đã đạt 95%. Mục tiêu 100% dự kiến hoàn thành trong năm 2025.

Chương trình 03 đặt mục tiêu kép là chỉnh trang (gìn giữ nét văn hóa ngàn năm) và phát triển (hướng tới văn minh, hiện đại). Để hiện thực hóa mục tiêu, Hà Nội đã dồn sức vào các dự án mang tính biểu tượng và nền tảng cho kinh tế đô thị thông minh. Nhiệm kỳ 2021 - 2025, Hà Nội đã tích cực triển khai các dự án khu đô thị mới theo định hướng đô thị thông minh như: Khu đô thị mới Tây Mỗ - Đại Mỗ (Nam Từ Liêm) đã cơ bản hoàn thành. Dự án Thành phố thông minh (xã Đông Anh): Dù đang trong giai đoạn giải phóng mặt bằng, dự án này là biểu tượng cho định hướng phát triển khu đô thị thông minh, đồng bộ về hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, ứng dụng công nghệ tiên tiến để vận hành, quản lý, hướng tới đô thị xanh, tiết kiệm năng lượng.

Đặc biệt, dự án tháp trung tâm tài chính nằm trong khuôn khổ Thành phố thông minh phía Bắc sông Hồng, cao 108 tầng, với tổng mức đầu tư khoảng 1 tỷ USD. Dự án đã được thành phố phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư và đang triển khai các thủ tục xác định giá đất. Công trình này sẽ là hạt nhân để Hà Nội cạnh tranh trở thành trung tâm tài chính, đổi mới sáng tạo lớn trong khu vực và thế giới.

Cải tạo chung cư cũ là một trong những nhiệm vụ khó khăn và phức tạp nhất của Chương trình 03, đặc biệt là việc bồi thường, quy trình di dời, cưỡng chế và vướng mắc về quy hoạch. Dù vậy, Hà Nội đã hoàn thành xây dựng Đề án khung cơ chế chính sách đặc thù để thúc đẩy tiến độ. Công tác di dời các hộ dân khỏi nhà nguy hiểm cấp D đã được triển khai, với 2 nhà chung cư tại quận Ba Đình cũ chưa hoàn thành di dời (G6A Thành Công và số 148-150 phố Sơn Tây). Thành phố đang phấn đấu khởi công 2 dự án cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư tại 51 Huỳnh Thúc Kháng (phường Láng) và Khu tập thể Dịch vụ vận tải Đường Sắt, số 1 phố Định Công (phường Hoàng Mai) trong năm 2025. Để tháo gỡ, thành phố đã ủy quyền cho UBND cấp xã phường thực hiện một số nhiệm vụ, quyền hạn liên quan đến công tác này, đồng thời xây dựng mục tiêu, chỉ tiêu, nhiệm vụ đột phá để tăng tốc độ thực hiện.

Công tác chỉnh trang, bảo tồn các công trình kiến trúc có giá trị xây dựng trước năm 1954 cũng là một điểm nhấn của Chương trình 03

Công tác chỉnh trang, bảo tồn các công trình kiến trúc có giá trị xây dựng trước năm 1954 cũng là một điểm nhấn của Chương trình 03, thể hiện sự gìn giữ nét văn hóa của Thủ đô nghìn năm văn hiến. Chỉ tiêu "Chỉnh trang 20 nhà biệt thự, 10 công trình kiến trúc có giá trị xây dựng trước năm 1954" dự kiến sẽ vượt mức đề ra. Đến nay, thành phố đã triển khai bảo tồn, chỉnh trang 20 biệt thự cũ và 8 công trình kiến trúc khác. Dự kiến cuối năm 2025, tổng cộng sẽ thực hiện xong việc bảo tồn, chỉnh trang 36 biệt thự và 15 công trình kiến trúc khác. Các biệt thự đã hoàn thành cải tạo có thể kể đến như 55 Phan Đình Phùng, số 5 Thiền Quang, 68 Lý Thường Kiệt và 68 Nguyễn Thái Học.

Đến hết năm 2024, diện tích nhà ở bình quân toàn thành phố đạt 29,1m2/người, vượt chỉ tiêu kế hoạch (28,8m2/người). Tuy nhiên, mục tiêu về tổng diện tích sàn nhà ở phát triển mới và nhà ở xã hội còn nhiều thách thức. Lũy kế giai đoạn 2021 - 2025, dự kiến đạt khoảng 12,947 triệu m2 sàn nhà ở phát triển theo dự án (đạt khoảng 81% chỉ tiêu).

Về nhà ở xã hội, thành phố dự kiến hoàn thành khoảng 16.000 căn hộ (đạt khoảng 64% chỉ tiêu 25.000 căn hộ). Hà Nội đang dồn lực triển khai các khu nhà ở xã hội tập trung với quy mô lớn tại Đông Anh, Gia Lâm, và đề xuất mới 14 - 15 khu tập trung, đặc biệt là nhà ở xã hội cho thuê bằng nguồn vốn đầu tư công.

Chỉ tiêu "Tỷ lệ nước thải đô thị được xử lý 50 - 55%" đang đạt 40,8%, phụ thuộc lớn vào việc hoàn thành Dự án Hệ thống xử lý nước thải Yên Xá. Gói thầu số 01 (Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá) và gói thầu số 2 (Xây dựng hệ thống cống bao cho sông Tô Lịch) đã cơ bản hoàn thành. Dự án này có vai trò then chốt trong việc cải thiện môi trường các con sông nội đô như Tô Lịch.

Mặc dù Chương trình 03 đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng nhưng báo cáo tổng kết cũng thẳng thắn chỉ ra 5 chỉ tiêu còn khó khăn, vướng mắc, cần chuyển tiếp sang giai đoạn tiếp theo. Hướng tới Đại hội đại biểu Đảng bộ TP Hà Nội lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2025 - 2030, Ban Chỉ đạo Chương trình đã đề ra những nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm mang tính đột phá, nhằm tiếp nối những thành quả của Chương trình 03 và hiện thực hóa khát vọng phát triển Thủ đô.

Thành phố sẽ tập trung xây dựng, hoàn thiện thể chế, chính sách đặc thù mang tính vượt trội theo Luật Thủ đô (sửa đổi), đặc biệt là cơ chế chính sách liên quan đến cải tạo chung cư cũ, nhà ở xã hội và phương tiện vận tải công cộng. Cùng với đó, việc triển khai Quy hoạch Thủ đô và Điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065 sẽ là nền tảng để thành phố tiếp tục rà soát, điều chỉnh các quy hoạch chuyên ngành (cấp nước, thoát nước, giao thông) và nghiên cứu quy hoạch không gian ngầm để phát triển không gian và kinh tế đô thị.

Trong giai đoạn tiếp theo, Hà Nội sẽ chứng kiến sự đột phá mạnh mẽ về hạ tầng giao thông và nhà ở, đặt biệt là đẩy nhanh tiến độ các dự án đường sắt đô thị, phấn đấu khởi công 2 tuyến số 2 và số 5 trong năm 2025; hoàn thành đường Vành đai 4 trước năm 2027 và chuẩn bị đầu tư, xây dựng đường Vành đai 5 trước năm 2030.

Nhiệm kỳ tới, thành phố đặt ra mục tiêu tập trung xây dựng 100.000 căn nhà ở xã hội đến năm 2030 theo chỉ tiêu của Thủ tướng Chính phủ, cùng với việc quyết liệt chỉ đạo cải tạo, xây dựng lại các chung cư cũ, đặc biệt là nhóm nhà nguy hiểm cấp D.

Thủ đô sẽ tiếp tục đẩy mạnh cơ cấu lại kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, lấy khoa học, công nghệ cao và đổi mới sáng tạo làm động lực then chốt. Đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển kinh tế số, xã hội số và các mô hình kinh tế mới.

Chương trình 03-CTr/TU đã tạo ra một nền tảng vững chắc, một cú hích mạnh mẽ để Thủ đô Hà Nội tự tin bước vào kỷ nguyên mới. Với những thành tựu đã đạt được và những giải pháp quyết liệt trong giai đoạn tiếp theo, Hà Nội đang tiến nhanh trên con đường trở thành một đô thị thông minh - hiện đại - xanh - sạch - đẹp - an ninh - an toàn, xứng đáng với vai trò là trung tâm đầu não chính trị - hành chính quốc gia và là trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa của cả nước.

------

Thực hiện: Phạm Mạnh