Ngày 30/10/2019, Hà Nội chính thức trở thành thành viên của Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong hành trình phát triển bền vững của Thủ đô ngàn năm văn hiến. Việc gia nhập mạng lưới này không chỉ giúp Hà Nội quảng bá văn hóa và sáng tạo nghệ thuật, mà còn thúc đẩy các ngành công nghiệp sáng tạo, từ đó tạo ra cơ hội hợp tác quốc tế và nâng cao vị thế của thành phố trên bản đồ thế giới.

Năm 2019, Hà Nội là thành phố đầu tiên của Việt Nam chính thức là thành viên của Mạng lưới các Thành phố Sáng tạo của UNESCO. Điều này cho thấy một Hà Nội với diện mạo trẻ trung, hiện đại và sáng tạo trên nền tảng lịch sử, văn hóa ngàn năm văn hiến, trở thành một thành phố năng động nhất trên thế giới.

Theo ông Jonathan Wallace Baker, Trưởng Đại diện UNESCO tại Việt Nam, khi Hà Nội chọn tiêu chí về thiết kế, Hà Nội muốn gửi gắm thông điệp rằng thiết kế gắn liền với tất cả các lĩnh vực văn hóa, các ngành công nghiệp văn hóa và các ngành công nghiệp sáng tạo. Ở trong các ngành đó, chúng ta đều nhìn thấy sự sáng tạo và những nét độc đáo riêng của các loại hình thiết kế.

“Tôi cho rằng đây là một sự lựa chọn hoàn toàn chính xác khi Hà Nội xây dựng hồ sơ đề cử. Hà Nội với những di sản phong phú được thể hiện trong hồ sơ kèm theo những cam kết và chương trình hành động của mình đã hoàn toàn thuyết phục được hội đồng thẩm định”, ông Wallace Baker đánh giá.

Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Vũ Thu Hà khẳng định: Việc gia nhập Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO là bước tiến thuận lợi cho Thủ đô trong việc định vị thương hiệu, quảng bá hình ảnh trên mọi lĩnh vực sáng tạo văn hóa, gia nhập nhóm các thành phố toàn cầu đang phát triển theo hướng đổi mới, phù hợp với Chương trình nghị sự 2030 của Liên hợp quốc về phát triển bền vững.

Một trong những điểm nhấn quan trọng của Hà Nội khi thực hiện các sáng kiến cam kết với UNESCO đó là Sở Văn hoá và Thể thao Hà Nội đã phối hợp với các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp và các cơ quan trong nước, quốc tế tham mưu thành phố tổ chức thành công Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội thường niên với 3 trụ cột chính hướng tới các không gian và chủ đề nhằm tôn vinh giá trị văn hóa Thủ đô là Thiết kế, Cộng đồng và Sáng tạo.

Theo đó, năm 2021 Sở Sở Văn hoá và Thể thao phối hợp với Tạp chí Kiến trúc, UBND quận Hoàn Kiếm tổ chức Tuần lễ "Khơi nguồn sáng tạo" tại Trung tâm văn hóa nghệ thuật 22 Hàng Buồm trong 7 ngày với 23 sự kiện.

Vào năm 2022 Sở đã tham mưu cho UBND thành phố tổ chức Lễ hội trong 7 ngày với chủ đề "Sáng tạo và Công nghệ" bao gồm chuỗi 61 hoạt động tại 50 không gian sáng tạo với hơn 150 nghệ sĩ, nhóm nghệ sĩ, diễn giả, nghệ nhân, nhà sáng tạo tham gia trực tiếp và đón tiếp hơn 30.000 lượt khách tham quan và trải nghiệm tại không gian chính của Lễ hội.

Năm 2023 Lễ hội với chủ đề "Dòng chảy" đã được tổ chức tại các không gian di sản công nghiệp gắn bó với Hà Nội trong thời gian qua như: Nhà máy xe lửa Gia Lâm, tháp nước Hàng Đậu, Ga Long Biên, Ga Gia Lâm… với hơn 60 hoạt động nghệ thuật, trưng bày, triển lãm, hội thảo, tọa đàm, chuỗi sự kiện cộng đồng, hội chợ sáng tạo… thu hút 230.000 khách tham quan, 4 triệu tương tác trên mạng xã hội.

Đặc biệt, năm 2024 Lễ hội được tổ chức trong một năm đặc biệt, tròn 5 năm kể từ khi Hà Nội trở thành thành viên của Mạng lưới Thành phố sáng tạo UNESCO, chủ đề là "Giao lộ sáng tạo". Lễ hội được mở rộng với hơn 110 hoạt động thuộc 12 lĩnh vực công nghiệp văn hoá. Lần đầu tiên, Cung Thiếu nhi Hà Nội, Bắc Bộ Phủ, Nhà hát Lớn, Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, Đại học Tổng hợp (cũ) thí điểm mở cửa đón khách tham quan như một di sản kiến trúc bên cạnh công năng vốn có.

Lễ hội được có sự tham gia, tính cộng hưởng từ cộng đồng rõ nét. Minh chứng là sự góp mặt của hơn 500 đơn vị, hơn 1.000 nhà sáng tạo, trong đó có nhiều nghệ sĩ trẻ tài năng đã thành danh cả trong và ngoài nước. Cộng đồng người khuyết tật và các nhóm yếu thế trong xã hội cũng đã tích cực đóng góp với vai trò là những nhà sáng tạo chuyên nghiệp.

Sau 9 ngày tổ chức, Lễ hội đã đạt được thành công ngoài mong đợi càng thể hiện Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội 2024 không chỉ là một sự kiện văn hóa, mà còn là động lực thúc đẩy hợp tác phát triển công nghiệp văn hoá của Hà Nội với các tỉnh, thành phố bạn, các thủ đô, thành phố lớn của các quốc gia trên thế giới.

Hà Nội đang kiên định từng bước hướng tới mục tiêu trở thành trung tâm sáng tạo của khu vực và thế giới. Để hiện thực hóa khát vọng này, theo Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Kỳ, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội, thời gian tới, Thủ đô cần chú trọng nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các cấp, các ngành, doanh nghiệp và người dân về phát triển thương hiệu Thành phố sáng tạo. Làm sao để mỗi người dân phát huy hơn nữa tính sáng tạo trong mọi lĩnh vực, để sự sáng tạo trở thành chất liệu, động lực phát triển Thủ đô trong những năm tới...

Nhìn lại chặng đường gần 6 năm kể từ khi Hà Nội gia nhập Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO, có thể thấy những nỗ lực rất lớn của các cấp chính quyền và khát vọng của nhiều đơn vị, cá nhân vì mục tiêu ươm mầm sáng tạo. Đó là cơ sở để thành phố tự tin đưa khát vọng đổi mới bay xa trong hành trình sáng tạo của Thành phố sáng tạo.

Theo Kế hoạch số 97/KH-UBND do UBND thành phố Hà Nội ban hành ngày 11/4/2025 về việc tổ chức các hoạt động tham gia Mạng lưới các Thành phố sáng tạo của UNESCO năm 2025, thành phố nhấn mạnh kế hoạch thúc đẩy hoạt động sáng tạo, xây dựng các không gian sáng tạo - điểm đến trên cơ sở các thiết chế văn hóa như: Không gian sáng tạo giáo dục di sản tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám; không gian sáng tạo phát huy giá trị nghệ thuật trình diễn truyền thống tại Nhà hát Múa rối Thăng Long; di tích Nhà tù Hỏa Lò...

Kế hoạch được ban hành nhằm phát huy tiềm năng, thế mạnh của Thủ đô trong lĩnh vực thiết kế sáng tạo; triển khai các nhiệm vụ cụ thể nhằm thực hiện các sáng kiến và cam kết của Hà Nội khi gia nhập Mạng lưới các Thành phố sáng tạo của UNESCO. Qua đó, kết nối, phát huy giá trị văn hóa, lịch sử và kiến trúc trên địa bàn trong quá trình tái thiết đô thị, gắn với phát triển không gian sáng tạo, thúc đẩy ngành công nghiệp văn hóa Thủ đô.

Kế hoạch gồm nhiều nội dung như: Tăng cường chính sách thúc đẩy hoạt động sáng tạo; đẩy mạnh truyền thông, quảng bá và giới thiệu hoạt động sáng tạo; tổ chức các hoạt động với vai trò là thành viên Mạng lưới các Thành phố sáng tạo của UNESCO; tổ chức Lễ hội Thiết kế sáng tạo Hà Nội...

Trong thời gian tới, Hà Nội sẽ hoàn thiện tiêu chí kết nối các không gian sáng tạo tham gia Mạng lưới không gian sáng tạo Hà Nội, đồng thời tích hợp hoạt động của mạng lưới này vào Trung tâm điều phối các hoạt động sáng tạo đặt tại Bảo tàng Hà Nội.

Thành phố tiếp tục xây dựng các không gian sáng tạo - điểm đến trên cơ sở các thiết chế văn hóa, đưa hoạt động sáng tạo vào không gian di sản văn hóa, không gian công cộng phù hợp với kết cấu hạ tầng hiện đại, hướng tới mục tiêu dẫn đầu cả nước về số lượng không gian sáng tạo.

Bên cạnh đó, thành phố chú trọng nâng cao chất lượng hoạt động sáng tạo tại các địa điểm như: tuyến phố đi bộ hồ Hoàn Kiếm, hồ Thiền Quang và Công viên Thống Nhất, khu ẩm thực Đảo Ngọc - Ngũ Xã, phố Trịnh Công Sơn, Thành cổ Sơn Tây, khu đô thị Bắc An Khánh, khu đô thị mới Nam đường Vành đai 3.

Một trong những trọng tâm thời gian tới là định vị Lễ hội Thiết kế sáng tạo Hà Nội vượt khỏi khuôn khổ một sự kiện đơn lẻ, hướng tới trở thành nền tảng kết nối sáng tạo liên ngành bền vững trong nước, khu vực và quốc tế.

Lễ hội này sẽ đóng vai trò khơi nguồn cảm hứng, ươm mầm và hình thành đội ngũ sáng tạo; phát triển hệ sinh thái sáng tạo, phát huy sức mạnh ngành thiết kế; tạo nên xu hướng sáng tạo liên ngành trong mọi lĩnh vực; là sân chơi kết nối, giao lưu sáng tạo; trở thành hoạt động tiêu biểu của Thành phố và thu hút nguồn đầu tư.

Thành phố cũng nghiên cứu, đề xuất Giải thưởng Thiết kế sáng tạo Hà Nội mang tầm quốc tế, tổ chức định kỳ 2 năm/lần nhằm kết nối đội ngũ sáng tạo trong và ngoài nước, thúc đẩy hoạt động sáng tạo, nâng cao giá trị sản phẩm sáng tạo.

"TẤM DANH THIẾP" SINH ĐỘNG “A Tourist’s Guide to Love” (Đạo diễn Steven K. Tsuchida, 2023) là ví dụ tiêu biểu khi thu hút hơn 34 triệu giờ xem trên Netflix chỉ trong 10 ngày, lọt top 10 tại 89 quốc gia và đứng đầu tại 19 quốc gia. Sáu địa điểm quay phim trải dài từ Hà Nội, TP HCM, Đà Nẵng, Hội An, Mỹ Sơn và Hà Giang, đã trở thành những "tấm danh thiếp" sinh động giới thiệu vẻ đẹp cảnh quan và văn hóa Việt Nam. Tương tự, bom tấn Kong: Đảo đầu lâu (Đạo diễn Jordan Vogt-Roberts, 2017) từng tạo hiệu ứng toàn cầu, khiến các địa điểm như Quảng Bình, Ninh Bình, Quảng Ninh trở thành điểm đến hấp dẫn sau khi phim công chiếu. Thậm chí, chỉ riêng tháng 2.2017, lượng khách quốc tế vào Việt Nam đã tăng hơn 42% so với cùng kỳ. Bộ phim "Kong: Đảo đầu lâu" giúp đưa cảnh đẹp Việt ra thế giới. Theo TS Bùi Quốc Liêm (Đại học RMIT), trong bối cảnh số lượng khách quốc tế đến Việt Nam năm 2024 tăng kỷ lục, đạt 17,5 triệu lượt (tăng 39,5% so với năm trước và vượt qua Singapore), đây chính là thời điểm để xác định những công cụ sức mạnh mềm hiệu quả nhất. Học hỏi từ các quốc gia như Hàn Quốc, Anh, New Zealand – nơi thành công trong việc biến địa điểm quay phim thành điểm du lịch – Việt Nam hoàn toàn có khả năng xây dựng chiến lược phát triển “du lịch điện ảnh”. TS Bùi Quốc Liêm cho rằng: Sự hợp tác chặt chẽ hơn giữa ngành điện ảnh và ngành du lịch là rất quan trọng. “Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch có thể hỗ trợ tìm kiếm địa điểm quay phim, cung cấp và quảng bá ưu đãi cho việc quay phim tại Việt Nam, phát triển các gói du lịch làm nổi bật các địa điểm xuất hiện trong phim. Hơn nữa, việc quảng bá các bộ phim Việt Nam có sức hấp dẫn quốc tế tại các liên hoan phim toàn cầu và thông qua các nền tảng phát trực tuyến có thể đóng vai trò là một hình thức quảng bá du lịch mạnh mẽ, dù là gián tiếp”, chuyên gia này nói. Nếu điện ảnh truyền cảm hứng bằng thị giác thì âm nhạc là ngôn ngữ toàn cầu kết nối bằng cảm xúc. V-pop hiện đang chứng kiến sự trỗi dậy mạnh mẽ, không chỉ trong nước mà còn tạo dấu ấn tại thị trường quốc tế. Bên cạnh đó, các lễ hội âm nhạc tại TP HCM, Hà Nội, Phú Quốc, Đà Nẵng đang dần trở thành điểm đến không chỉ cho khán giả nội địa mà cả du khách quốc tế đam mê trải nghiệm văn hóa bản địa thông qua âm nhạc.

Trên nhiều diễn đàn, các chuyên gia đã đề cập đến việc ứng dụng chuyển đổi số trong du lịch văn hóa, nghệ thuật biểu diễn, nhiếp ảnh-triển lãm… để phát triển công nghiệp văn hóa như một lẽ tất yếu của quá trình phát triển.

Phó Giáo sư-Tiến sĩ Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, nhấn mạnh rằng chúng ta đang sống trong xã hội số, vì vậy, rất cần ứng dụng công nghệ số, xây dựng cơ sở dữ liệu số về di sản văn hóa, tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý, nghiên cứu, quảng bá di sản. Việc sử dụng công nghệ thực tế ảo, thực tế tăng cường và các công nghệ hiện đại khác để tạo ra trải nghiệm du lịch số hấp dẫn, giúp du khách có thể khám phá các di sản văn hóa một cách sinh động, chân thực.

Đơn cử, từ đầu năm 2024, linh vật nghê (Văn Miếu) trong văn hóa cổ truyền Việt Nam đã được xây dựng phiên bản bằng đồng thau gắn chip NFC (công nghệ kết nối không dây tầm ngắn). Từ mã chip này, công chúng có thể truy cập thông tin chi tiết về công trình nghiên cứu “Nghê nơi cửa Khổng, sân Trình” của Tiến sỹ Trần Hậu Yên Thế.

Nhiều di sản kiến trúc, điêu khắc thuộc các khu di tích cố đô trên khắp đất nước đã được VR3D số hóa và trưng bày trong một bảo tàng 3D trực tuyến.

Cùng hướng đi này, dự án Số hóa Hoàng thành Thăng Long đã được tiến hành từ năm 2021, sử dụng công nghệ quét 3D và AR/VR/XR (thực tế ảo/thực tế ảo tăng cường/thực tế ảo mở rộng) tạo ra các mô hình 3D chi tiết của khu di tích, cho phép du khách tham quan và tìm hiểu về lịch sử và kiến trúc của Hoàng thành.

Theo ông Huy Nguyễn, Tổng Giám đốc Phygital Labs, ứng dụng công nghệ số có thể tạo nguồn thu từ việc bán vé tham quan triển lãm số; sản xuất và phân phối các món đồ lưu niệm là bản sao có chứng thực của các hiện vật di sản; tiến đến giao dịch các phiên bản số của hiện vật di sản trên chợ số, hay chợ vật lý số.

Khi đã được định danh và xác thực, các hiện vật được trưng bày dưới dạng triển lãm số, cho phép du khách từ mọi nơi trên thế giới tham quan qua công nghệ thực tế ảo, không chỉ quảng bá di sản văn hóa toàn cầu dễ dàng mà còn tạo ra nguồn thu nhập bổ sung thông qua việc bán vé tham quan online.

Một hướng đề xuất mở tiếp theo là việc tạo ra và giao dịch các phiên bản số của hiện vật di sản trên chợ số, hay chợ vật lý số, ứng dụng công nghệ blockchain để đảm bảo tính xác thực và an toàn của giao dịch. Điều này giúp mở rộng phạm vi tiếp cận và tạo ra mô hình kinh tế số trong công nghiệp văn hóa.

Bà Nguyễn Thị Thu Hà, Giám đốc Trung tâm Phát triển công nghiệp văn hoá, nghệ thuật - Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam, trăn trở: "Người dân có xu hướng tiêu dùng số, sở hữu công nghệ thông minh, chi trả nhỏ, tiêu dùng toàn cầu, tính cạnh tranh lớn cho doanh nghiệp, văn hóa và sáng tạo. Chúng ta sẽ mất thị trường này nếu không khai thác lợi ích, chuyển đổi mô hình để thay đổi công nghệ số hiện nay. Các hoạt động văn hóa gắn nhiều với hoạt động sở hữu trí tuệ, quyền liên quan, bí mật kinh doanh, có sự chuyển đổi hệ thống, đồng bộ, liên kết chặt chẽ với sở hữu trí tuệ”.

Văn Miếu – Quốc Tử Giám vốn không xa lạ với cộng đồng. Tuy nhiên, khi tour trải nghiệm đêm Tinh hoa đạo học ra đời, những người đã đến Văn Miếu – Quốc Tử Giám nhiều lần vẫn muốn đến... thêm lần nữa. Công nghệ đã làm thay đổi trải nghiệm của công chúng khi tương tác với di sản. Nổi bật trong hành trình khám phá Văn Miếu – Quốc Tử Giám vào ban đêm là màn tương tác với “cụ rùa” bằng công nghệ AI. Khách tham quan có thể đưa ra rất nhiều câu hỏi khác nhau và được “cụ rùa” – một hình ảnh gắn liền với bia đá sẽ đáp lời đầy thú vị. Nếu câu hỏi khó quá, “cụ rùa” có thể đưa ra phương án trả lời đầy hài hước là: Cụ cao tuổi quá rồi nên quên mất…

Công nghệ 3D Mapping khiến hành trình càng trở nên thú vị. Tuy nhiên, hấp dẫn nhất là màn trình diễn 3D tại khu Nhà Thái học. Toàn bộ mặt tiền của nhà Tiền đường trên sân Thái học biến thành một màn hình khổng lồ giúp cho khách tham quan khám phá những nét đẹp văn hoá. Những câu chuyện liên quan đến đạo học, trường đại học lâu đời nhất của Việt Nam được “kể” qua chủ đề: Trường thi, các sĩ tử ngày xưa, liên quan đến ý chí, ước mơ đỗ đạt, học hành, cá chép hóa rồng, rồi những khó khăn, thách thức mà mỗi người cần phải vượt qua...

Cách xử lý gam màu, ánh sáng một cách tinh tế khiến di sản được tôn lên nét đẹp. Giám đốc Trung tâm Hoạt động Văn hoá, khoa học Văn Miếu – Quốc Tử Giám Lê Xuân Kiêu cho biết, các di sản đều đang trong lộ trình chuyển đổi số tất yếu đang diễn ra và Trung tâm đã khai thác thế mạnh của công nghệ để tăng sức hút cho di sản. Hoạt động này nằm chỉ là một trong nhiều hoạt động số hoá di sản mà Văn Miếu – Quốc Tử Giám đang triển khai, như bán vé điện tử, thuyết minh tự động, số hoá toàn bộ hiện vật di tích… Nhờ những “trợ thủ” công nghệ này mà di tích Văn Miếu – Quốc Tử Giám tăng cường trải nghiệm cho khách, giúp di tích gần gũi hơn với mọi lứa tuổi.

Tour Tinh hoa đạo học tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám chỉ là một trong nhiều hoạt động số hoá di sản để phát triển du lịch trên địa bàn Hà Nội. Quá trình số hoá được triển khai ở nhiều cấp độ, nhiều khâu liên quan đến hoạt động du lịch văn hoá. Trong đó, nổi bật nhất là việc quảng bá, giúp khách có thể “du lịch thử”. Từ du lịch “thử”, thúc đẩy du lịch “thật”. Quận Hai Bà Trưng (cũ) là địa phương đầu tiên số hoá toàn bộ 51 di tích trên địa bàn với tên gọi “360 độ Di tích lịch sử - văn hóa Quận Hai Bà Trưng, TP Hà Nội” (địa chỉ: https://haibatrung.hanoi.vietnaminfo.net/). Đây là kho dữ liệu đồ sộ về di sản trên địa bàn. Các quận, huyện (cũ) khác như: Đống Đa, Hoàn Kiếm, Gia Lâm, Tây Hồ… đều triển khai trang web, ứng dụng sử dụng công nghệ ảnh 360 độ để giới thiệu về du lịch văn hoá trên địa bàn.

Riêng quận Hoàn Kiếm (cũ) còn triển khai app Ẩm thực Hoàn Kiếm, không những giới thiệu ẩm thực phố cổ, danh sách những nhà hàng, quán ăn nổi tiếng mà còn cung cấp địa chỉ liên lạc, phương thức đặt chỗ, đặt món ngay trên ứng dụng. Đây cũng là địa phương đầu tiên của Hà Nội đẩy mạnh quảng bá, giới thiệu, thúc đẩy sự phát triển của lĩnh vực công nghiệp văn hoá thứ 13 của Hà Nội - ẩm thực (hiện Chính phủ Việt Nam công nhận 12 lĩnh vực công nghiệp văn hoá, riêng Hà Nội bổ sung thêm lĩnh vực thứ 13 là ẩm thực).

Ngoài ra, trên địa bàn thành phố, các địa chỉ du lịch lớn đều triển khai ứng dụng công nghệ ở nhiều khâu khác nhau, từ triển lãm trên không gian số, thuyết minh tự động, cho đến bảo tàng ảo, hoặc ứng dụng mạng xã hội để tương tác, quảng bá. Ngay cả các làng nghề thủ công mỹ nghệ, việc ứng dụng công nghệ để quảng bá, thu hút khách du lịch, bán hàng từ xa cũng đang được ứng dụng rộng rãi.

Điện ảnh cũng là một trợ lực quan trọng cho sự phát triển của công nghiệp văn hoá. Công nghiệp văn hóa không chỉ giới hạn ở việc sản xuất nội dung văn hóa mà còn bao gồm các hoạt động tiếp thị, phân phối và tiêu thụ các sản phẩm này.

Ngành công nghiệp điện ảnh Hollywood là một ví dụ điển hình về công nghiệp văn hóa. Hollywood sản xuất và phân phối hàng nghìn bộ phim mỗi năm, không chỉ tạo ra doanh thu hàng tỷ đô la mà còn ảnh hưởng đến văn hóa và lối sống của con người trên khắp thế giới. Các bộ phim Hollywood thường lan tỏa các giá trị văn hóa Mỹ và có thể ảnh hưởng đến quan điểm và hành vi của người xem.

Ngành công nghiệp truyền hình Ấn Độ, đặc biệt là Bollywood, sản xuất hàng nghìn bộ phim và chương trình truyền hình mỗi năm, phục vụ cho hàng triệu khán giả. Bollywood không chỉ mang lại lợi nhuận khổng lồ mà còn tạo ra những ảnh hưởng sâu rộng đến văn hóa và xã hội Ấn Độ và các cộng đồng người Ấn trên toàn thế giới.

Ngành công nghiệp âm nhạc K-pop của Hàn Quốc là một ví dụ nổi bật khác. K-pop không chỉ là âm nhạc mà còn là một hiện tượng văn hóa toàn cầu, với các nghệ sĩ K-pop có lượng người hâm mộ lớn trên toàn thế giới. K-pop đã trở thành một ngành công nghiệp phát triển mạnh mẽ, góp phần vào nền kinh tế Hàn Quốc thông qua doanh thu từ các buổi biểu diễn, bán đĩa và các sản phẩm liên quan.

Tại Việt Nam, lĩnh vực điện ảnh, âm nhạc, nghệ thuật, ẩm thực… ngày càng khởi sắc, các bộ phim trăm tỷ đồng ngày càng xuất hiện nhiều. Những tháng đầu năm 2025, thị trường phim điện ảnh ra rạp đua tranh khá sôi động, với nhiều tác phẩm nhanh chóng gây sốt đạt mốc 100 tỷ đồng. Cuộc đua của “Bộ tứ báo thủ” (Trấn Thành), “Nụ hôn bạc tỷ” (Thu Trang), “Đèn âm hồn” (Hoàng Nam) và “Nhà gia Tiên” (Huỳnh Lập) khá gay cấn.

Đặc biệt, bộ phim điện ảnh “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối” ra mắt khán giả dịp kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước nhận rất nhiều lời khen của giới chuyên môn và được đánh giá là một trong những phim chiến tranh hay nhất của Việt Nam từ trước đến nay.

Tương tự, làn sóng các chương trình âm nhạc cũng trở nên sôi động và đạt được nhiều thành công đáng kể. Nhiều nghệ sĩ trẻ thành công trên nền tảng số và hợp tác với quốc tế. Sơn Tùng M-TP, Hoàng Thùy Linh, Da LAB, Suboi… đều góp phần đưa nhạc Việt vươn xa.

Ấn tượng nhất phải kể đến chương trình “Anh trai vượt ngàn trông gai” không chỉ gây sốt với khán giả mà còn liên tục thiết lập những kỷ lục mới, minh chứng cho sức hút mạnh mẽ của các sản phẩm giải trí trong nền công nghiệp văn hóa.

Đêm concert 2 “Anh trai vượt ngàn chông gai” diễn ra tối 14/12/2024 tại Vinhomes Ocean Park 3 (Hưng Yên) thu hút khoảng 30.000 khán giả. Trước đó, concert 1 “Anh trai vượt ngàn chông gai” tổ chức tại TP Hồ Chí Minh cũng thu hút khoảng 20.000 khán giả tới xem.

Đáng nói, với giá vé xem concert dao động từ 500.000 - 10.000.000 đồng tùy hạng cho thấy sức hút mạnh mẽ của chương trình âm nhạc Việt Nam và nguồn thu mang về cho đơn vị tổ chức cũng không hề nhỏ. Nói về những concert thu hút hàng trăm nghìn khán giả tham dự, Thứ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch (VHTT&DL) Hồ An Phong cho rằng, điều này cho thấy nghệ thuật biểu diễn của Việt Nam có nhiều tiềm năng phát triển thông qua các sản phẩm cụ thể, đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy phát triển công nghiệp văn hóa và kinh tế - xã hội.

Hay như mới đây, MV “Bắc Bling” của ca sĩ Hòa Minzy đã lọt top các bảng xếp hạng tại Australia, Singapore, Hàn Quốc... Bên cạnh đó, sự phát triển của nền tảng số và mạng xã hội đã tạo điều kiện cho nội dung sáng tạo lan tỏa rộng rãi hơn.

Ngoài các đêm nhạc, chương trình biểu diễn, đóng góp vào bức tranh nhiều màu sắc của nghệ thuật biểu diễn còn có vai trò không nhỏ của các nhà hát. Đơn cử như năm 2024, doanh thu từ hoạt động biểu diễn, hợp tác, bán vé của Nhà hát Tuổi trẻ khoảng 8,5 tỷ đồng; Liên đoàn Xiếc Việt Nam 14 tỷ đồng; Nhà hát Múa rối Việt Nam 16 tỷ đồng; Nhà hát Nghệ thuật đương đại Việt Nam 25 tỷ đồng; Nhà hát Ca múa nhạc Việt Nam có doanh thu 30 tỷ đồng…

Đưa ra các dẫn chứng trên để thấy, nếu nền công nghiệp văn hóa được đầu tư bài bản, không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc lan tỏa và phát triển văn hóa một cách bền vững.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội cho rằng, chúng ta không thiếu những ý tưởng độc đáo, những tác phẩm giàu chiều sâu, đậm bản sắc và khả năng lay động lòng người. Nhưng rất nhiều trong số đó dừng lại ở mức "tốt trong khuôn khổ", chưa thể vươn ra thị trường một cách mạnh mẽ. Có lẽ vì quy trình để biến một sản phẩm văn hóa thành hàng hoá – một “tài sản văn hóa” đúng nghĩa – vẫn còn những mắt xích chưa trọn vẹn, thiếu sự kết nối giữa nghệ thuật và thị trường, giữa sáng tạo và chiến lược.

Bộ trưởng Bộ VHTT&DL Nguyễn Văn Hùng đánh giá, năm 2024 được coi là năm bùng nổ của lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn, không chỉ phục vụ hiệu quả các nhiệm vụ chính trị mà còn đóng góp quan trọng vào phát triển công nghiệp văn hóa. Bộ VHTT&DL cũng xác định, ngành nghệ thuật biểu diễn tiếp tục là một trong những ngành chủ lực, giúp công nghiệp tăng trưởng; phấn đấu các ngành công nghiệp văn hóa đóng góp 8% GDP của cả nước theo Nghị quyết của Quốc hội.

Tham chiếu bài học kinh nghiệm của một số quốc gia khác có nền công nghiệp văn hóa phát triển ở khu vực châu Á, chúng ta thấy rõ có sự phân bổ tương đối rõ ràng. Nền công nghiệp điện ảnh của Hàn Quốc rất phát triển, tập trung chủ yếu ở thành phố Busan, nơi có một liên hoan phim lâu đời và danh tiếng, có những trung tâm đào tạo nghề dày đặc.

Đạo diễn Nguyễn Hữu Tuấn.

Đạo diễn Nguyễn Hữu Tuấn - người từng tu nghiệp 6 tháng ở Busan (Hàn Quốc) - cho biết: “Busan không chỉ cung cấp cơ sở hạ tầng mà còn có sẵn mọi sự hỗ trợ về nhân lực, mạng lưới quan hệ cần thiết để làm ra một bộ phim. Theo quan sát của tôi, nhiều nhà biên kịch, đạo diễn... ở khắp Hàn Quốc và một số nước châu Á khác đều tụ về Busan hành nghề”.

Cũng tham chiếu sang bài học của Hàn Quốc, ngành sản xuất phim truyền hình của họ thúc đẩy, hỗ trợ sự phát triển của nhiều ngành như du lịch, hóa mỹ phẩm, một số ngành công nghiệp như sản xuất ôtô, điện thoại...

Nghị quyết 09 xác định “phát triển công nghiệp văn hóa để thúc đẩy sự phát triển của các ngành, lĩnh vực khác”. Nhìn vào mục tiêu cụ thể của Hà Nội là tập trung phát triển các ngành, sản phẩm công nghiệp văn hóa có sẵn lợi thế như: Du lịch văn hóa, Thủ công mỹ nghệ, nghệ thuật biểu diễn, thiết kế, ẩm thực, phần mềm và trò chơi giải trí; đồng thời quan tâm phát triển các ngành: Quảng cáo, kiến trúc, điện ảnh, truyền hình và phát thanh, xuất bản, thời trang... có thể thấy rõ ưu tiên của Hà Nội trong giai đoạn hiện nay. Muốn phát triển hiệu quả công nghiệp văn hóa cần đầu tư có trọng điểm, trên cơ sở xác định rõ mục tiêu thế mạnh của mình.

Hà Nội rất cần có những giải pháp nhằm kích thích, phát huy được thế mạnh, tiềm năng của điện ảnh, âm nhạc, nghệ thuật… Hà Nội trong việc góp phần quảng bá hình ảnh văn hóa - du lịch của Thủ đô trong thời đại hội nhập quốc tế ngày nay.

Trong một bài viết được đăng tải gần đây, PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội cho biết, trên phạm vi toàn cầu, tour diễn của Black Pink tạo ra một khoản doanh thu ấn tượng lên tới 163,8 triệu USD (khoảng 3.861 tỷ đồng), một khoản thu khổng lồ lớn hơn cả ngân sách chi thường xuyên hằng năm cho ngành văn hóa, thể thao và du lịch của Việt Nam.

"Sự thành công của Black Pink và tour diễn Born Pink khiến chúng ta phải suy nghĩ nhiều hơn về việc tập trung đầu tư cho lĩnh vực công nghiệp văn hóa, đi theo đúng xu hướng phát triển quốc tế, để không chỉ tạo tác động lan tỏa sang các lĩnh vực kinh tế - xã hội, mà còn tạo dựng uy tín, thương hiệu và sức mạnh mềm Việt Nam trên trường quốc tế", PGS.TS Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh.

Do vậy, Việt Nam cần có chiến lược xây dựng quảng bá di sản âm nhạc để có thể thu hút làn sóng khách du lịch mới tìm kiếm trải nghiệm văn hóa kết hợp giải trí; kết hợp với các nhạc sĩ địa phương, thúc đẩy phát triển tài năng và giới thiệu các thể loại âm nhạc đa dạng…

Sân khấu được biến hóa thành một bức tranh thiên nhiên đầy mê hoặc, ngập tràn sắc xanh đặc trưng của "Cô đôi thượng ngàn".	Mashup “Đỉnh nóc kịch trần x Inh lả ơi” tái hiện không gian Tây Bắc rực rỡ sắc Xuân là sự kết hợp giữa chất liệu dân gian và hiphop.

Trong lĩnh vực âm nhạc nghệ thuật, các show diễn trong nước cũng không kém phần đặc sắc so với các tour quốc tế tại Việt Nam. Các ca sĩ, nghệ sĩ tên tuổi như ca sĩ Mỹ Tâm, Hà Anh Tuấn, Sơn Tùng MTP… thu hút lượng lớn người hâm mộ ở các độ tuổi khác nhau. Nhưng để vươn ra tầm quốc tế, tạo thành hiện tượng âm nhạc, có thể đưa văn hóa Việt Nam đến gần hơn với thế giới thông qua âm nhạc thì còn phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố.

Để phát huy sức mạnh kinh tế của nghệ thuật và quảng bá hình ảnh đất nước ra thế giới, Nhà nước cần chú trọng hơn nữa đến việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng văn hóa và giáo dục nghệ thuật, cung cấp sự hỗ trợ và tạo ra một môi trường thuận lợi cho sự phát triển của các ngành công nghiệp văn hóa - sáng tạo. Bên cạnh đó, cần xây dựng các chính sách và quy định để bảo vệ và thúc đẩy sự sáng tạo và đổi mới trong lĩnh vực này.

Có thể thấy, việc đầu tư và phát triển các ngành nghệ thuật với tư cách là một lĩnh vực của công nghiệp văn hóa - sáng tạo sẽ đem lại lợi ích lâu dài cho quốc gia, góp phần xây dựng một hình ảnh tích cực và thu hút sự quan tâm từ cộng đồng quốc tế, hình thành nên sức mạnh Việt Nam trong tương lai sắp tới.

Để điện ảnh, âm nhạc.. và du lịch, bắt tay nhau thì việc đầu tiên là cần hai những này có sự tính toán kỹ lưỡng ngay từ khi xây dựng đề án làm phim, trong đó có việc lựa chọn những nhà làm phim, nghệ sĩ uy tín, tài năng, xây dựng kịch bản tốt, lựa chọn bối cảnh hợp lý, cách quay hiệu quả,… để làm sao khi lên phim, những nét đẹp trong văn hóa Hà Nội hiện ra chỉn chu nhất, cuốn hút nhất. Hà Nội cần khuyến khích, tạo điều kiện cho các nhà làm phim, nghệ sĩ trong việc sáng tạo, thực hiện những dự án về Hà Nội, có chính sách đặc thù để thu hút các hãng phim quốc tế đến làm phim, đơn giản hóa các thủ tục cấp phép, đầu tư ngân sách phù hợp...

(Còn nữa)