Tag
Đình Giang Cao - nơi kết nối cộng đồng với di sản văn hóa vùng gốm sứ

Bài 2: Ngôi đình linh thiêng, cổ kính bên dòng sông Hồng

Người Hà Nội 02/07/2025 08:00
aa
TTTĐ - Dòng sông Hồng - sông mẹ với dòng chảy xuyên qua lịch sử của mình đã tạo nên nền văn minh và vùng đồng bằng sông Hồng trù phú. Đặc biệt, với mảnh đất ngàn năm Thăng Long, sông Hồng vừa là cái nôi văn hóa, vừa là tác nhân kiến tạo vĩ đại. Nằm bên bờ sông Hồng, làng Giang Cao mang trong mình đầy đủ những đặc trưng và trầm tích văn hóa lâu đời. Ngôi đình cổ kính là điểm tựa tâm linh, là tài sản quý giá không chỉ của người làng mà còn là một viên ngọc quý trong quần thể di sản đặc sắc của Hà Nội.
Bài 1: Niềm hân hoan trong kỷ nguyên mới

Dấu ấn ngàn năm

Theo tài liệu điều tra của Trường Viễn Đông Bác Cổ những năm 1936 - 1938, phần các tỉnh trung du và đồng bằng bắc bộ hiện lưu tại Viện Thông tin Khoa học xã hội cho biết: “Đình Giang Cao thờ bốn vị thiên thần là Phùng Sơn, Phùng Di, Hải Nương và Tỷ Nương.

Trước đây, từ thời xa xưa, di tích có lưu giữ sự tích ngài ở đền Hùng (Vĩnh Phú). Các đời vua từ niên hiệu Vĩnh Khánh thứ 2 đến năm 1938 đều có sắc phong tặng”.

Ngôi đình Giang Cao đã hơn 1000 tuổi
Ngôi đình Giang Cao đã hơn 1.000 tuổi

Theo tư liệu thần sắc của Thư viện, Viện nghiên cứu Hán Nôm, ký hiệu AD 87, trang 56 - 60 cho biết đình Giang Cao, tổng Đa Tốn, huyện Gia Lâm thờ 2 vị dương thần Phùng Sơn đại vương, Phùng Di đại vương và 2 vị âm thần là Tỷ nương công chúa, Hải nương công chúa.

Năm 1850, vua Tự Đức tiếp tục trọng phong cho các vị đương cảnh Thành hoàng thờ tại Đình. Từ tài liệu chép lại từ chữ Hán sang chữ quốc ngữ, chúng ta biết rằng các vị đương cảnh Thành hoàng đã được sắc phong tới 9 lần từ các triều đại trước đó.

Bằng di tích cấp thành phố được người làng trân trọng, giữ gìn
Bằng di tích cấp thành phố được người làng trân trọng, giữ gìn

Ông Đặng Sơn Hải - Trưởng Ban quản lý đình cho biết đình Cao Giang được xây dựng từ rất lâu đời dưới thời nhà Lý. Theo các tài liệu để lại, đình được khởi công xây dựng từ năm 1010 - 1025 thì hoàn thành. Qua biến động của thời gian, lụt lội đình đã có những bước thăng trầm cùng lịch sử.

Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp là lớp học và chiến tranh chống Mỹ, đình làng được dùng làm kho của hợp tác xã.

Ông Hải cho biết, ban đầu chỉ được lợp bằng lá gồi, có những năm nước lũ từ sông Hồng dâng lên cao, cuốn trôi đi hết. Với lòng thành kính, biết ơn vị thành hoàng làng đã có công với nước, với dân, các cụ cao niên trong làng đã đi vận động Nhân dân góp của, góp công, xin gỗ và vật liệu dựng lại ngôi đình để làm chốn thờ cùng, bảo vệ về mặt tâm linh cho người làng.

Chiếc long đình có tuổi đời hơn trăm năm
Chiếc long đình có tuổi đời hơn trăm năm

Năm 1994, Nhân dân tiếp tục trùng tu lại tòa tiền tế, phần đệ nhị và hậu cung. Trong quá trình trùng tu, địa phương đã cố gắng tái tạo quy mô và kiểu dáng kiến trúc cũ, những bộ phận hỏng được thay thế, còn bộ khung nhà, những bộ vì chính vẫn được giữ nguyên. Vì vậy, đình Giang Cao vẫn mang đậm nét kiến trúc truyền thống.

Kiến trúc hiện nay của đình gồm nghi môn, tiền tế, đệ nhị, hậu cung và nhà tả mạc. Ngoài cùng là nghi môn được xây kiểu bốn trụ biểu là tường lửng đắp dạng cuốn thư, giữa trổ thủng một lỗ hoa sáu cánh, trên cuốn thư đắp văn hình triện. Trụ biểu hai bên nhỏ có đắp câu đối bằng chữ Hán cổ. Đỉnh trụ đắp bốn chim phượng được tạo tác công phu tỷ mỷ. Bốn ô lồng đèn bên dưới để thủng.

Ông Đặng Sơn Hải - Trưởng Ban quản lý đình tự hào vì dân làng gìn giữ được bộ chấp kích hơn 100 năm
Ông Đặng Sơn Hải - Trưởng Ban quản lý đình tự hào vì dân làng gìn giữ được bộ chấp kích hơn 100 năm

Hai cột trụ hai bên to hơn có cạnh 45cm xây trên bệ hình đôn. Ba mặt trụ đắp câu đối chữ Hán, đỉnh trụ gắn nghê, thân nghê gắn sứ hoa lam, bốn ô lồng đèn được đắp nổi đề tài tứ linh (long, ly, quy, phượng), phía trên lồng đèn trang trí bốn góc cong.

Sau nghi môn là một sân rộng dẫn vào khu kiến trúc chính. Tiền tế là một nếp nhà ngang năm gian hai dĩ, mái lợp ngói ta, bờ nóc đắp đôi rồng chầu mặt trời lửa, thân rồng gắn sứ men trắng hoa lam.

Tiền tế xây kiểu tường hồi bít đốc tay ngai, hai tường hồi xây vươn ra khoảng 1m, đầu ngoài xây trụ biểu vuông có cạnh 40cm, đỉnh trụ đắp trái giành do bốn chim phượng chụm đuôi vào nhau tạo thành, bốn ô lồng đèn phía dưới đắp nổi hình tứ linh, hai mặt đắp câu đối bằng chữ hán cổ, trên hai bức tường lửng đắp đề tài “tùng lão, mai lão”, đầu hồi đắp hai đầu kìm.

Phía trước 3 gian giữa để hệ thống cửa hình chữ nhật, gian giữa làm bốn cánh kiểu thượng song hạ bản, hai đầu hồi đắp hình hai võ tướng. Bộ khung đỡ mái đồ sộ và vững chắc gồm sáu bộ vì, các vì làm thống nhất theo kiểu thượng chồng rường giá chiêng, hạ kẻ, hai vì giữa làm kiểu hạ cốn.

Trên thân các con rường, đầu xà ngang có chạm nổi văn thực vật. Nhà có hiên hẹp 1m, đỡ mái là hệ thống bẩy hiên, thân các bẩy được chạm nổi văn thực vật.

Bài 2: Ngôi đình thiêng liêng, cổ kính bên dòng sông Hồng

Mặt sau (tường hậu) gian bên mở hai cửa ra vào hình chữ nhật, gian giữa thông với đệ nhị. Đệ nhị là một nếp nhà riêng biệt nối liền với ba gian nhà đại đình, cột khung gỗ chạm khắc hoa văn rất đẹp, mái lợp ngói ta, nền lát gạch. Trong cung cấm phía trước mở 3 ô cửa, hai cửa bên kiểu nhỏ dùng để ra vào. Nhà hậu cung là nếp nhà một gian hai dĩ rộng lòng.

Bộ khung đỡ mái gồm bốn bộ vì gỗ gác trực tiếp lên tường lửng, tạo thành không gian cung cấm, các vì làm đơn giản kiểu vì kèo quá giang, kỹ thuật chủ yếu bào trơn, đóng bén, gian giữa xây một bệ gạch cao, trên để hai long ngai và một số đồ thờ tự như bát hương, lọ hoa, cây đèn, cây nến, lư hương, đỉnh đồng…

Sát tường hậu hai gian bên xây bệ thờ nhỏ để thờ hậu thần. Phía trước bệ thờ gian giữa đặt một án thư có chân, làm kiểu chân sập được chạm thủng các đề tài tứ linh, tứ quý.

Tại đình Giang Cao còn bảo lưu được các di vật có giá trị như: Long đình cổ, các bức hoành phi, một bức cửa võng sơn son thếp vàng, một bộ vũ khí, một sập thờ chân quỳ, chạm nổi rồng mặt hổ phù, lân… Hai khám thờ ba lớp cửa, chạm nổi, chạm bong kênh, chạm thủng hình rồng chầu mặt trời sơn son thiếp vàng lộng lẫy, hai cỗ ngai thờ chạm rồng, câu đối gỗ… và nhiều đồ thờ tự khác.

Bài 2: Ngôi đình thiêng liêng, cổ kính bên dòng sông Hồng

Nội dung câu đối thờ ở đình ca ngợi công đức của tổ tiên, ca ngợi quê hương:

“Kế nghiệp lý triều an đất Bắc

Thanh binh muôn thuở cõi trời Nam”.

hoặc:

“Hùng tài đại lược vững biên cương.

Phụ Chinh đại vương an xã tắc”.

Đình được Uỷ ban nhân dân thành phố Hà Nội ra quyết định xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 2002.

Tâm huyết giữ gìn tài sản quý

Đến Giang Cao, trò chuyện với các bậc cao niên mới thấy tình cảm tha thiết và tâm huyết mà người dân nơi đây dành cho di sản ngàn năm cha ông để lại. Cũng chính bởi niềm thành kính, tình yêu với quê hương và sự trân trọng của mọi người mà ngôi đình càng phát huy giá trị của mình trong đời sống hiện đại.

Nét văn hóa độc đáo của vùng gốm sứ
Nét văn hóa độc đáo của vùng gốm sứ

Cụ Nguyễn Thị Xuyến năm nay 90 tuổi nhà ở thôn 3, Giang Cao đã nhiều năm tham gia Ban Quản lý di tích cấp quốc gia đình Giang Cao, rất tâm huyết với việc công đức, tâm linh của địa phương. Không chỉ ngày tuần, ngày rằm ra thắp hương lễ thánh mà vào các dịp lễ hội, các cụ cùng họp bàn, chuẩn bị các công tác sao cho chu đáo nhất, đảm bảo trang nghiêm, trịnh trọng nhất.

Là người cao tuổi tại địa phương, các cụ đứng ra vận động các cháu thanh niên, thiếu nhi tham gia lễ tế, rước tại đình, tìm hiểu về lịch sử, văn hóa mảnh đất mình sang ra và lớn lên.

Chốn thờ tự linh thiêng luôn được người dân thành kính bài trí trang trọng
Chốn thờ tự linh thiêng luôn được người dân thành kính bài trí trang trọng

Bên cạnh đó, thông qua các hoạt động của mình, các cụ còn góp phần phát huy truyền thống của quê hương, trao truyền đến các thế hệ trẻ nét độc đáo của văn hóa địa phương và bảo tồn, gìn giữ di sản trong đời sống đương đại.

Năm nay 90 tuổi, cụ Nguyễn Thành Ngưỡng từng có nhiều năm đảm nhiệm vai trò điển tế và là một thành viên tích cực trong Ban Quản lý di tích cấp thành phố đình Giang Cao.

Từ năm 1994, khi tổ chức trùng tu, tôn tạo đình, năm nào Ban Quản lý cũng tổ chức lễ rước cho Nhân dân trong vùng đến tham gia. “Dân làng hào hứng ủng hộ ghê lắm”, cụ Ngưỡng tự hào kể.

Bài 2: Ngôi đình thiêng liêng, cổ kính bên dòng sông Hồng

Có tình yêu và sự gắn bó đặc biệt với ngôi đình, cụ Ngưỡng được coi như pho sử sống về đình Giang Cao.

Từ khi lên 5 tuổi, cậu bé Ngưỡng đã theo ông nội ra đình, quan sát và ghi nhớ tất cả các lễ nghi thực hiện trong 3 ngày diễn ra lễ rước. Ông nội cụ tham gia việc làng, đến lượt mình, cụ Ngưỡng coi việc làng như “cha truyền, con nối”, tiếp nối truyền thống gia đình.

Có trí nhớ và năng khiếu cộng với tình yêu quê hương và vốn quý mà cha ông để lại, từ khi còn nhỏ, cậu bé Ngưỡng đã thuộc làu làu các nhịp trống, phách, nghi lễ. Trong suốt những năm chiến tranh và vì nhiều lí do hoạt động thờ tự tại đình bị gián đoạn nhưng tất cả vẫn như một cuốn phim sống động trong trí nhớ của cụ.

Bài 2: Ngôi đình thiêng liêng, cổ kính bên dòng sông Hồng

Để đến năm 1994, khi hoạt động được khôi phục lại, cụ là người thực hiện và sau này hướng dẫn, trao truyền lại cho các bậc cao niên và các thế hệ thanh niên trong làng.

Ông Đặng Sơn Hải - Trưởng Ban Quản lý di tích đình Giang Cao tự hào cho biết, tất cả thành viên trong Ban quản lý đều rất tâm huyết, nhiệt tình với việc thánh. Mùa nào thức nấy, hoa quả hương đăng đầy đủ nghiêm trang. Các nghi lễ cũng được thực hiện rất bài bản, chuẩn chỉ, mang đậm bản sắc truyền thống và nét văn hóa không thể trộn lẫn được của vùng Giang Cao.

Ông Trần Văn Đang năm nay 65 tuổi tham gia công tác khánh tiết cùng thái ông lão bà từ năm 1994 cùng người bố của mình, khi đình Cao Giang được trùng tu.

Bằng tình yêu mảnh đất chôn rau cắt rốn, bằng tình yêu với văn hóa truyền thống của làng, ông Đang khi đó cùng mọi người hoan hỉ dựng lại từng hạng mục của ngôi đình, đáp ứng nguyện vọng thờ cùng, lễ bái, biểu thị lòng biết ơn của dân làng với vị thành hoàng làng.

Các cụ cao niên trong Ban quản lí đình bàn việc tổ chức hoạt động
Các cụ cao niên trong Ban quản lí đình bàn việc tổ chức hoạt động chung của cả làng

Khi đó, bố ông làm Trưởng Ban khánh tiết, kiên trì tìm lại những hiện vật của đình đang lưu truyền trong dân gian, rước về bài trí tại đình, phục dựng lại nơi thờ tự cũng như khôi phục lại lễ rước để làm nơi sinh hoạt tinh thần, tâm linh cho bà con trong vùng.

Từ ông nội đến bố và giờ ông vẫn đang tiếp tục công việc mà một gia đình ba thế hệ nối tiếp nhau với niềm tự hào cùng “ăn cơm nhà, vác tù và hàng tổng” đầy ý nghĩa này.

Như bao người làng Bát Tràng, công việc của ông Đang gắn với gốm sứ, gắn với làng nghề truyền thống. Công việc kinh doanh bận rộn nhưng chưa bao giờ ông Đang lơi là việc đình. Ban Quản lý di tích gồm nhiều thế hệ, trong đó rất nhiều cụ cao niên, thuộc vào hàng “tương đối còn trẻ khỏe”, ông Đang rất năng nổ, nghe theo sự cắt đặt của các cụ và chủ động đóng góp công sức vào việc đình, việc làng.

Bài 2: Ngôi đình thiêng liêng, cổ kính bên dòng sông Hồng
Ngôi đình là nơi gắn bó với các thế hệ người làng Giang Cao

Mang trong mình tình yêu vô bờ với di sản mà cha ông để lại, ông Đang tâm sự: “Các bậc tiền nhân đã có công với dân làng, với đất nước và được đời đời kính trọng, tôn vinh.

Ngày nay, mình càng phải thể hiện lòng biết ơn bằng việc chăm lo cho nơi thờ cúng được trang nghiêm để đền đáp công lao các thánh. Bên cạnh đó, gìn giữ phát huy giá trị của đình, của lễ rước cũng là cách để phát huy giá trị văn hóa truyền thống của vùng, trao truyền lại cho thế hệ mai sau”.

(Còn nữa)

Cẩm Tú

Đọc thêm

Bài ca Hà Nội xanh: Khi lòng dân cùng nhịp với ý Đảng Người Hà Nội

Bài ca Hà Nội xanh: Khi lòng dân cùng nhịp với ý Đảng

TTTĐ - "Xanh xanh thắm bầu trời xanh Hà Nội / Hồ Gươm xanh như mái tóc em xanh". Bước sang tháng 8, Hà Nội chuyển mình dần sang thu - mùa đẹp nhất trong năm với bầu trời trong xanh hơn và ánh nắng đượm vàng hơn. Với lễ ra quân đồng loạt và sự vào cuộc tích cực của lãnh đạo, Nhân dân, sự đồng lòng, nhất trí, chung tay của cả hệ thống chính trị, Hà Nội tiên phong xây dựng mô hình thành phố "Sáng - xanh - sạch - đẹp" tiêu biểu của cả nước. Bên cạnh đó, hoạt động được duy trì thường xuyên, liên tục sẽ khiến môi trường ở đây trong lành hơn, biến Hà Nội thành nơi đáng sống, đáng mơ ước.
Trọng dụng nhân tài, phát huy hào khí Thăng Long Người Hà Nội

Trọng dụng nhân tài, phát huy hào khí Thăng Long

TTTĐ - Để “Phát huy hào khí Thăng Long - Khơi dậy khát vọng vươn mình của Thủ đô và dân tộc; Xây dựng Đảng bộ Hà Nội thực sự gương mẫu, tiêu biểu”, vấn đề trọng dụng nhân tài thực sự quan trọng. Hà Nội là mảnh đất hội tụ và tỏa sáng, vì thế, trong kỷ nguyên vươn mình này, thành phố càng cần thu hút và trọng dụng được nhiều hơn nữa những "hiền tài là nguyên khí của quốc gia".
Nghiêng mình tưởng nhớ những người lính "ra đi từ đó không về" Người Hà Nội

Nghiêng mình tưởng nhớ những người lính "ra đi từ đó không về"

TTTĐ - "Dòng tên anh khắc vào đá núi / Mây ngàn hóa bóng cây che". Câu hát trong bài "Màu hoa đỏ" của nhạc sĩ Thuận Yến như gói ghém trọn vẹn công lao của các Anh hùng liệt sĩ và lòng biết ơn của đất nước Việt Nam với những người đã hy sinh vì Tổ quốc. Để mỗi tháng 7 hàng năm, màu hoa đỏ ấy lại cháy lên hơn nữa trong tâm thức người Việt, để cả dân tộc nghiêng mình tưởng nhớ những người lính "ra đi từ đó không về".
Sáng mãi ngọn lửa tri ân Người Hà Nội

Sáng mãi ngọn lửa tri ân

TTTĐ - Hòa trong dòng người hướng về các anh hùng liệt sĩ trên khắp đất nước, những người trẻ Thủ đô đã thành kính dâng hương, tri ân các anh hùng liệt sĩ tại các nghĩa trang dọc miền Trung. Với lòng biết ơn sâu nặng, nén hương thơm không chỉ là cầu nối tâm linh nguyện cầu cho anh linh các liệt sĩ an nghỉ nơi vĩnh hằng, mà còn là lời nhắc nhở chúng tôi sống sao cho xứng với hàng triệu người đã ngã xuống vì nền hòa bình của dân tộc.
Người thương binh tận tụy với cộng đồng dân cư Nhịp điệu cuộc sống

Người thương binh tận tụy với cộng đồng dân cư

TTTĐ - Giữa những con phố sôi động của phường Long Biên (Hà Nội), hình ảnh ông Đặng Văn Hiến - thương binh hoạt động không mệt mỏi suốt 15 năm qua với vai trò Chi hội trưởng Chi hội Cựu chiến binh Tổ dân phố số 7 - đã trở thành biểu tượng của tinh thần tận tụy và trách nhiệm.
Phát huy vai trò của người cao tuổi trong xây dựng “Người Hà Nội thanh lịch, văn minh” Người Hà Nội

Phát huy vai trò của người cao tuổi trong xây dựng “Người Hà Nội thanh lịch, văn minh”

TTTĐ - Ngày 24/7, tại xã Gia Lâm, Hội Người cao tuổi thành phố Hà Nội tổ chức Hội nghị tọa đàm “Phát huy vị trí, vai trò, uy tín, gương mẫu của người cao tuổi trong gia đình và cộng đồng, xây dựng “Người Hà Nội thanh lịch văn minh, năm 2025”.
Hơn cả nhiệm vụ, đó là lòng biết ơn Người Hà Nội

Hơn cả nhiệm vụ, đó là lòng biết ơn

TTTĐ - Những hoạt động thiết thực đền ơn đáp nghĩa, tri ân Anh hùng liệt sĩ, người có công trên địa bàn thành phố Hà Nội không chỉ là nhiệm vụ chính trị mà hơn tất thảy, đó là lòng biết ơn của thế hệ hôm nay với công lao, máu xương của cha ông đã hy sinh cho hòa bình, độc lập của đất nước.
Hà Nội - những nhịp đập điềm tĩnh và kiên định Người Hà Nội

Hà Nội - những nhịp đập điềm tĩnh và kiên định

TTTĐ - Thủ đô Hà Nội - trái tim của cả nước không chỉ là trung tâm chính trị, hành chính, kinh tế, mà còn là nơi kết tinh, lan tỏa những giá trị văn hóa ngàn năm văn hiến. Trải qua bao biến thiên của lịch sử, trái tim ấy không chỉ làm tốt mà còn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của mình, đó là giữ những "nhịp đập" ổn định, điềm tĩnh và kiên định, nhẹ nhàng mà sâu lắng, thắp lên những "niềm tin và hy vọng" cho "cơ thể" Việt Nam.
Giữ hồn văn hóa dân tộc giữa lòng Thủ đô hiện đại Người Hà Nội

Giữ hồn văn hóa dân tộc giữa lòng Thủ đô hiện đại

TTTĐ - Không chỉ là nơi lưu giữ ký ức văn hóa Thăng Long - Kẻ Chợ, Hà Nội còn là “ngôi nhà chung” của hơn 50.000 người dân tộc thiểu số với những giá trị văn hóa độc đáo. Từ các nghi lễ truyền thống ở bản Dao, bản Mường cho đến những sản phẩm OCOP gắn với bản sắc dân tộc, văn hóa dân tộc đang được trở thành phần không thể thiếu trong đời sống, sinh kế và tương lai bền vững của chính cộng đồng.
Phường Sơn Tây tăng cường bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa Người Hà Nội

Phường Sơn Tây tăng cường bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa

TTTĐ - Tự hào là mảnh đất “địa linh nhân kiệt”, nơi hội tụ khí thiêng sông núi, phường Sơn Tây (TP Hà Nội) mang trong mình bề dày văn hóa, lịch sử lâu đời cùng hệ thống di tích dày đặc, phong phú.
Xem thêm