Từ Hoàng thành Thăng Long sang Văn Miếu - Quốc Tử Giám, vòng quanh phố cổ Hà Nội, thăm chùa Một Cột, ngắm hồ Hoàn Kiếm và chiêm ngưỡng đền Ngọc Sơn, chùa Trấn Quốc, đền Voi Phục, đền Bạch Mã, đền Quán Thánh, chùa Hương, chùa Tây Phương, chùa Thầy, Khu Di tích thành Cổ Loa, Khu Di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh, làng cổ Đường Lâm… Hà Nội dường như là không gian đậm đặc di sản.

Không những thế, Hà Nội còn có: Bảo tàng Lịch sử quốc gia Việt Nam, Bảo tàng Dân tộc học, Bảo tàng Hồ Chí Minh, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, Bảo tàng Hà Nội, Nhà hát Lớn Hà Nội... được xem là những di sản nổi bật của Hà Nội. Với kiến trúc độc đáo, bề dày lịch sử hàng trăm năm, thậm chí cả nghìn năm, mang đậm dấu ấn văn hóa Thăng Long.

Ẩm thực Hà thành để lại ấn tượng khó phai cho mỗi người khi thưởng thức

Theo PGS, TS Nguyễn Ngọc Hà - Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản: Đồng bằng sông Hồng có hạt nhân phát triển là Thủ đô Hà Nội - trung tâm chính trị - hành chính quốc gia; trung tâm kinh tế, văn hóa, khoa học, công nghệ của cả nước.

Với vị trí địa lý thuận lợi, kết cấu hạ tầng hiện đại và phát triển, cùng với sự hội tụ của các nguồn lực kinh tế, Hà Nội không chỉ là cực tăng trưởng của đất nước, mà còn đóng vai trò trọng yếu, là đầu tàu thúc đẩy phát triển kinh tế vùng, là hạt nhân có tính chất lan tỏa trong tam giác động lực của vùng đồng bằng sông Hồng (Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh) và tứ giác phát triển khu vực miền Bắc (Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh - Thanh Hóa) với quy mô GRDP năm 2024 ước đạt 1.426 nghìn tỷ đồng (chiếm hơn 40% quy mô GRDP cả vùng), GRDP bình quân đầu người đạt 163,5 triệu đồng.

Là vùng đất kinh kỳ “địa linh nhân kiệt” có truyền thống văn hiến hàng nghìn năm, Hà Nội có nhiều tiềm năng và lợi thế so sánh trong phát triển các sản phẩm công nghiệp văn hóa. Bên cạnh việc lưu giữ được hệ thống di sản văn hóa phong phú, đa dạng, đặc sắc (dẫn đầu cả nước với gần 6489 di tích văn hóa, lịch sử, trong đó có 16 di tích, cụm di tích quốc gia đặc biệt, gần 1.200 di tích được xếp hạng quốc gia, 1 di sản văn hóa thế giới), Hà Nội còn có nguồn lực con người to lớn và quý giá với trên 51,7% dân số trẻ, tập trung 65% tổng số các nhà khoa học trong cả nước.

Nơi đây hội tụ nhiều nghệ nhân giỏi, thợ lành nghề, cộng đồng sáng tạo trên lĩnh vực văn hóa; đồng thời có thế mạnh là trung tâm lớn về khoa học, công nghệ, kinh tế và giao dịch quốc tế, có mối quan hệ hợp tác với hơn 100 Thủ đô các nước, quan hệ thương mại với trên 200 quốc gia, vùng lãnh thổ…

Đây là những điều kiện hết sức thuận lợi cho việc phát triển thị trường sản xuất, tiêu thụ các sản phẩm, dịch vụ công nghiệp văn hóa, nhất là du lịch văn hóa, nghệ thuật biểu diễn, thủ công mỹ nghệ; đồng thời là hạt nhân để kết nối liên vùng và ngoại vùng trong phát triển kinh tế nói chung và phát triển các sản phẩm công nghiệp văn hóa nói riêng.

Tạo sức bật trong kỷ nguyên mới

Điều 44 chương 5 của Luật Thủ đô (sửa đổi) nêu rõ thành phố Hà Nội và các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương thuộc vùng Thủ đô, vùng đồng bằng sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, vùng động lực phía Bắc có trách nhiệm liên kết, phát triển theo các chương trình, dự án phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, hệ thống quy hoạch quốc gia.

Theo đó, mục tiêu, nguyên tắc liên kết, phát triển vùng trong Luật Thủ đô (sửa đổi), quy định thành phố Hà Nội và các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thuộc vùng đồng bằng sông Hồng, vùng trung du miền núi phía Bắc có trách nhiệm liên kết, phát triển theo các chương trình, dự án phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, hệ thống quy hoạch quốc gia. Thủ đô Hà Nội là trung tâm, động lực thúc đẩy liên kết, phát triển vùng và cả nước.

Việc liên kết, phát triển vùng phải bảo đảm nguyên tắc tuân thủ Hiến pháp, Luật Thủ đô và các luật, Nghị quyết của Quốc hội có quy định liên quan đến cơ chế, chính sách phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh của vùng; đồng thuận, bình đẳng, công khai, minh bạch. Thực hiện phối hợp, liên kết phát triển thông qua kế hoạch, chương trình, dự án liên kết, phát triển vùng được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt. Việc chủ trì tổ chức thực hiện kế hoạch, chương trình, dự án được giao cho địa phương có nhiệm vụ, quyền hạn liên quan hoặc chịu tác động nhiều nhất đến lĩnh vực, nhiệm vụ cần phối hợp, liên kết.

Du khách tham quan giấy dó Tây Hồ, Hà Nội

Tính đến năm 2023, cơ cấu kinh tế Thủ đô chuyển dịch nhanh chóng theo hướng gia tăng nhanh các ngành dịch vụ lên đến 65,13%, GRDP của Thủ đô tăng trưởng khá, bình quân đạt 6,7%/năm, gấp 1,43 lần so với cả nước. Hà Nội đón 21 triệu lượt khách, trong đó có gần 4 triệu lượt khách quốc tế (vượt kế hoạch năm), tăng 3,5 lần so với năm 2022. Trong 7 tháng đầu năm 2024, tổng khách du lịch đến Hà Nội ước đạt 16,44 triệu lượt khách, tăng 11,8% so với cùng kỳ năm 2023. Tổng thu từ khách du lịch ước đạt 63.602 tỷ đồng, tăng 18,9% so với cùng kỳ năm 2023. Kết quả này cho thấy, công nghiệp văn hóa Hà Nội đang từng bước góp phần gia tăng sức cạnh tranh và hội nhập quốc tế của thành phố.

Ngày 22/2/2022, Thành ủy Hà Nội ban hành Nghị quyết số 09-NQ/TU “Về phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” (địa phương đầu tiên trên cả nước có nghị quyết chuyên đề về công nghiệp văn hóa). Ngày 12/8/2022, UBND thành phố Hà Nội ban hành Kế hoạch số 217/KH-UBND về “Thực hiện Nghị quyết số 09/NQ-TU ngày 22/2/2022 của Thành ủy Hà Nội về phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”.

Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội cũng ban hành các đề án, kế hoạch có tính định hướng chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, thực hiện các sáng kiến gia nhập Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO đến năm 2025..., trong đó cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc kết nối giữa Thủ đô với các tỉnh, thành phố trong vùng đồng bằng sông Hồng trong phát triển công nghiệp văn hóa.

Theo Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội Nguyễn Văn Phong, việc ban hành Nghị quyết 09-NQ/TU cho thấy ý nghĩa, tầm quan trọng của văn hóa và minh chứng cho sự coi trọng văn hóa trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng bộ Thủ đô, thể hiện sự đổi mới về tư duy, tầm nhìn chiến lược của Đảng bộ TP nhằm thích ứng với xu thế phát triển văn hóa của các nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới. Những thay đổi tích cực về thể chế chính sách, đặc biệt là chính sách kinh tế trong văn hóa và khuyến khích sự tham gia của các thành phần sở hữu, sự đầu tư vốn trong, ngoài nước, công nghiệp văn hóa của Thủ đô đã dần hình thành, thúc đẩy thị trường công nghiệp văn hóa của Thủ đô. Trong đó, Hà Nội tập trung phát triển sản phẩm du lịch mang tính đặc trưng, có sức hút trên cơ sở phát huy được giá trị của di sản văn hóa đã tạo được sức hấp dẫn với du khách trong và ngoài nước như: Không gian đi bộ quanh hồ Hoàn Kiếm và vùng phụ cận; phố bích họa Phùng Hưng, phố sách Hà Nội, xe buýt hai tầng gắn với việc khám phá các di sản văn hóa khu phố cổ; chương trình biểu diễn thực cảnh “Tinh hoa Bắc Bộ”; không gian biểu diễn nghệ thuật, ẩm thực trên phố đi bộ Trịnh Công Sơn; điểm du lịch thưởng thức trà sen Quảng An... Một số làng nghề được đầu tư đồng bộ hạ tầng giao thông, hạ tầng du lịch, hệ thống biển chỉ dẫn, xây dựng khu trung tâm giới thiệu làng nghề, xây dựng các hoạt động trải nghiệm cho khách tham quan, bồi dưỡng kiến thức làm du lịch cho người dân địa phương, trở thành điểm du lịch hấp dẫn như huyện Thường Tín với làng nghề sơn mài Hạ Thái, làng nghề sinh vật cảnh Hồng Vân; huyện Gia Lâm với làng nghề gốm Bát Tràng; quận Hà Đông với làng nghề lụa Vạn Phúc... Sản phẩm thủ công mây tre đan Phú Vinh, Hà Nội Nguồn lực mới cho quá trình phát triển Thủ đô PGS, TS Nguyễn Ngọc Hà - Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản đánh giá: Là trung tâm hội tụ, kết tinh và lan tỏa văn hóa của cả nước, Hà Nội xác định công nghiệp văn hóa trở thành động lực, nguồn lực mới cho quá trình phát triển Thủ đô và vùng đồng bằng sông Hồng. Năm 2018, ngành công nghiệp văn hóa đóng góp khoảng 1,49 tỷ USD vào tổng sản phẩm trên địa bàn thành phố Hà Nội. Tổng doanh thu trực tiếp từ làng nghề truyền thống và các làng có nghề của thành phố Hà Nội đạt khoảng 983,5 triệu USD năm 2018 (với tổng số gần 1 triệu lao động trực tiếp; kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng thủ công mỹ nghệ đạt 192 triệu USD. Giai đoạn 2022 - 2025, Hà Nội đã quyết định đầu tư từ ngân sách cấp thành phố là 49.200 tỷ đồng và ngân sách cấp huyện khoảng 44.000 tỷ đồng cho 3 lĩnh vực văn hóa, giáo dục và y tế. Hà Nội xác định tập trung phát triển đồng bộ hạ tầng giao thông, hạ tầng khoa học, công nghệ, hạ tầng số…; xây dựng đô thị thông minh, hiện đại, hài hòa, có bản sắc, nhằm tạo hiệu ứng lan tỏa, liên kết vùng đô thị phía Bắc và cả nước trong phát triển các ngành kinh tế sáng tạo, xây dựng các sản phẩm công nghiệp văn hóa đặc trưng của Thủ đô và vùng đồng bằng sông Hồng. Đặc biệt, Thủ đô Hà Nội đã luôn phát huy vai trò trọng yếu, là đầu tàu thúc đẩy phát triển kinh tế vùng, là hạt nhân có tính chất lan tỏa trong tam giác động lực của vùng ĐBSH, đã tổ chức tốt nhiều hoạt động kinh tế và hoạt động quảng bá, giao lưu văn hóa đặc sắc, giới thiệu các sản vật vùng miền, địa phương tại Thủ đô cũng như tổ chức các hoạt động quảng bá, giới thiệu sản phẩm của Thủ đô tại các tỉnh, thành phố trong vùng và cả nước, với tinh thần “Hà Nội vì cả nước, cùng cả nước”. Thủ đô Hà Nội thân thiện, hòa bình, giàu truyền thống văn hóa Hiện tại, Hà Nội đang tập trung phát triển văn hóa ngang tầm với phát triển KT-XH, đồng thời xác định các ngành CNVH sẽ trở thành động lực, nguồn lực mới cho quá trình phát triển Thủ đô và vùng ĐBSH. Điều này thể hiện rõ qua việc Hà Nội là một trong những địa phương đi đầu trong cả nước ban hành Nghị quyết, kế hoạch về phát triển CNVH và đặt ra mục tiêu CNVH trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, phấn đấu tỷ trọng ngành CNVH trong GRDP đạt 5% vào năm 2025 và khoảng 8% vào năm 2030. Cùng với đó, Hà Nội chủ trương tái đầu tư cho sản phẩm văn hóa, chỉ đạo các công ty du lịch xây dựng tour, tuyến đến các điểm di tích, đầu tư mẫu mã quà tặng mang bản sắc Thủ đô một cách bài bản. Năm 2022, du lịch Thủ đô đã tạo được điểm nhấn quan trọng là xây dựng được nhiều sản phẩm du lịch mới, chất lượng trên cơ sở phát huy giá trị di sản văn hóa, như khai thác trở lại tour đêm “Giải mã Hoàng thành Thăng Long”; ra mắt sản phẩm tour xe đạp “Dấu chân làng cổ Bát Tràng”; tour du lịch văn học; khai trương các tuyến phố đi bộ mới ở Thành cổ Sơn Tây, tuyến phố đi bộ kết hợp ẩm thực Đảo Ngọc - Ngũ Xã; Lễ hội ẩm thực và du lịch làng nghề Hà Nội... Thủ đô cũng đẩy mạnh khai thác giá trị di sản văn hóa kết hợp với tổ chức các sự kiện mang tầm quốc tế, phát triển du lịch hội nghị; thông qua đó quảng bá trên khắp thế giới hình ảnh về Thủ đô Hà Nội thân thiện, hòa bình, giàu truyền thống văn hóa. Nhiều sự kiện văn hóa, thể thao được tổ chức thường niên như chương trình hòa nhạc Vietnam Airlines Classic - Hanoi Concert, ngày chạy marathon quốc tế di sản Hà Nội, Lễ hội bơi chải truyền thống Hà Nội mở rộng, Liên hoan phim quốc tế Hà Nội, Lễ hội âm nhạc quốc tế Gió mùa, Lễ hội Thiết kế sáng tạo... Qua đó, TP Hà Nội vừa có nhiều cơ hội tiếp thu tinh hoa văn hóa thế giới, vừa tăng cường quảng bá bản sắc văn hóa Thăng Long - Hà Nội, nét đẹp của người Hà Nội thanh lịch, văn minh, vừa phát triển kinh tế - xã hội, nhất là ngành du lịch văn hóa, thủ công mỹ nghệ, thiết kế... (Còn nữa) Tác giả: Vũ Cường - Hương Thị - Lê Dung