LTS: Trên thế giới những năm gần đây, game (trò chơi giải trí) trở thành ngành công nghiệp tỷ đô. Không đơn thuần là một trò chơi, game đã trở thành “nghệ thuật thứ 8” lồng ghép những yếu tố văn hóa bản địa, trở thành sản phẩm văn hóa số, được xuất khẩu, vươn xa toàn cầu, góp phần quảng bá hình ảnh, định vị “sức mạnh mềm” của các quốc gia như Nhật, Trung Quốc, Singapore, Thái Lan… trên bản đồ thế giới.

Tại Việt Nam, mặc dù được xác định là một trong những ngành công nghiệp văn hóa chiến lược theo Quyết định 1755/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược Phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn 2030 song ngành game của Việt Nam vẫn còn nhiều thách thức trên chặng đường phát triển và xuất khẩu. Những lợi thế về tiềm năng, nguồn nhân lực sáng tạo game và kho tàng di sản văn hóa đặc sắc, phong phú của Việt Nam hiện vẫn chưa được khai thác và phát huy hiệu quả bởi những định kiến, cơ chế và thiếu hệ sinh thái ngành game.

Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đặt mục tiêu phát huy mọi tiềm năng, cơ hội, giải quyết các thách thức để phát triển các ngành công nghiệp văn hóa có trọng tâm, trọng điểm; khai thác tối đa yếu tố kinh tế của các giá trị di sản văn hoá, dịch vụ văn hóa trên cơ sở xác định và phát huy sức mạnh mềm của văn hóa Việt Nam, vận dụng có hiệu quả các giá trị và thành tựu của văn hóa, khoa học, kỹ thuật, công nghệ của thế giới.

Chiến lược cũng đề ra yêu cầu “Hoàn thiện cơ chế thị trường trong lĩnh vực văn hóa, ưu tiên phát triển một số ngành công nghiệp văn hóa; Chủ động hội nhập, tăng cường hợp tác, giao lưu quốc tế về văn hóa”.

Điều này tiếp tục được Tổng Bí thư Tô Lâm từng nhấn mạnh trong bài viết “Vươn mình trong hội nhập quốc tế”: “Về văn hóa, hội nhập nhưng phải gắn với bảo tồn, phát huy và quảng bá văn hóa dân tộc; phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, công nghiệp nội dung, các sản phẩm, thương hiệu văn hóa có chất lượng và năng lực cạnh tranh toàn cầu”.

Mới đây, “Bộ tứ trụ cột” nghị quyết bao gồm: Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết 59-NQ/TW về “Hội nhập quốc tế trong tình hình mới”; Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân; Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới được ban hành. Đây thực sự là đòn bẩy, là động lực thúc đẩy ngành công nghiệp game nội địa phát triển và xuất khẩu, góp phần định vị “sức mạnh mềm” văn hóa quốc gia.

Báo Tuổi trẻ Thủ đô trân trọng giới thiệu với bạn đọc bài viết “Tạo đột phá để game Việt trở thành ngành công nghiệp văn hóa “đẻ trứng vàng”

Với nền tảng bốn ngàn năm dựng nước và giữ nước, Việt Nam chứa đựng một kho tàng văn hóa, lịch sử, di sản hấp dẫn. Nhận thức được điều này, nhiều bạn trẻ Việt đã chủ động khám phá, đưa những kiến thức lịch sử, địa danh, văn hóa vùng miền vào game, biến những di sản ấy thành tài sản. Họ là những startup trẻ năng động, trí tuệ, đầy khát vọng và truyền cảm hứng về tinh thần sáng tạo vô hạn của thanh niên thời đại số.

Trần Ngọc Tuệ Mẫn - Thiện Toàn, 2 gương mặt 9X được nhiều người biết đến trong mấy năm gần đây với vai trò là người sáng lập công ty Ngũ Hành Games. Là sinh viên trường RMIT, vốn yêu thích về boardgame nhưng Tuệ Mẫn không thể tìm được những boardgame về văn hóa Việt Nam trên cộng đồng game có cả triệu thành viên.

“Một lần, tôi thử tìm kiếm trên cộng đồng, nhưng đáng buồn là chỉ có 2 boardgame của nước ngoài với nội dung nói về chiến tranh Việt Nam và do người Mỹ sản xuất. Tôi chợt nghĩ: “Ồ, Việt Nam đâu chỉ có chiến tranh”. Tôi muốn nói điều đó với cộng đồng game và giải thích với họ rằng chúng tôi có cả một lịch sử hơn 4.000 năm, với truyền thống văn hóa mang đầy bản sắc, với những thành phố thơ mộng như Huế, Hội An và đầy chất kinh kỳ như Thăng Long - Hà Nội hay làn điệu quan họ, hát Bội, dân ca thẫm đẫm hồn Việt. Đó là điều thúc đẩy tôi và cộng sự bắt tay vào thành lập Ngũ Hành Games với slogan "đưa văn hóa Việt vào boardgame”.

Trần Ngọc Tuệ Mẫn và Thiện Toàn (ở giữa) - 2 gương mặt 9X được nhiều người biết đến trong mấy năm gần đây với vai trò là người sáng lập công ty Ngũ Hành Games

Boardgame được hiểu là những trò chơi trên bàn mà ở đó người chơi tương tác với nhau thông qua bàn cờ, quân xúc xắc, rubik hay các lá bài (card game) với những luật chơi riêng của từng trò chơi. Và bộ boardgame đầu tiên được Tuệ Mẫn và Thiện Toàn làm có tên là Lên Mâm lấy ý tưởng từ Tết của người Việt ở miền Bắc. Theo luật của trò chơi, người chơi đóng vai anh chị em trong gia đình, cùng nhau nấu một mâm cỗ tất niên ngày Tết. Người chơi sẽ thả những thẻ nguyên liệu vào nồi để nấu thành những món bánh chưng, thịt đông, canh măng, dưa hành, những đặc sản của mâm cỗ miền Bắc, rồi đưa vào nồi những nguyên liệu đúng để chớp lấy cơ hội “lên mâm”. Khoảnh khắc hồi hộp đợi chờ được “lên mâm” giống như cảm giác đón pháo hoa giao thừa, vừa vui mừng nhưng cũng xen lẫn tiếc nuối.

“Boardgame này tạo sự hấp dẫn và kịch tính cho người chơi và được các game thủ nước ngoài đánh giá như một quyển từ điển sống về nguyên liệu của Việt Nam. Hình ảnh boardgame Lên mâm được minh họa theo lối hoạt hình gần gũi, mang đậm phong cách Việt Nam với các vật dụng như chén lam, bình thủy… mang lại một cảm giác hoài niệm một thời nấu bánh chưng, muối dưa, cái thời mà mọi thứ không tiện nghi như bây giờ nhưng với rất nhiều người, đó là những ký ức vui vẻ và đáng nhớ nhất” - Tuệ Mẫn chia sẻ.

Tiếp sau đó, 2 bạn trẻ tiếp tục cho ra mắt Hội phố, Sài Gòn du ký. Cả 2 sản phẩm đều giới thiệu những điểm đến đặc sắc của Hội An và TP Hồ Chí Minh như: Phố cổ Hội An, Chợ Lớn, Bến Thành…

Năm 2022, Ngũ Hành Games mang 2 sản phẩm này tới Convention Board Game quốc tế đầu tiên tại Singapore và hiệu quả vô cùng bất ngờ. “Hóa ra, người Singapore rất thích đi du lịch tại Việt Nam nhưng họ đến và rời đi mà không có nhiều ấn tượng về những nơi họ đến. Khi trải nghiệm game xong, họ mới nhận ra những địa danh đó ở Việt Nam đều có những câu chuyện xung quanh rất lý thú. Có người chơi boardgame Hội phố xong nói với tôi: “Giờ thì tôi mới biết hóa ra Hội An từng là một thương cảng rất sầm uất, hội tụ rất nhiều thương nhân giỏi ở những thế kỷ trước. Có game thủ ở Singapore lại thốt lên: "Trời ơi, Sài Gòn quá đẹp!”, Thiện Toàn - Co-founder Ngũ Hành Game hồ hởi chia sẻ với phóng viên.

"Lên mâm" và "Hội phố" - 2 trong những sản phẩm nổi bật của Ngũ Hành Games nhận được sự ủng hộ nhiệt thành từ cộng đồng

Điều tuyệt vời với 2 bạn trẻ, đó là ngay khi kết thúc hội chợ, Ngũ Hành Games đã ký hợp đồng bản quyền trò Sài Gòn du ký, phát hành 2000 bộ. “Ở thời điểm ấy, đó là một hợp đồng lớn đối với một startup sáng tạo non trẻ trong ngành game và cổ vũ tinh thần chúng tôi tiếp tục ra mắt những sản phẩm sau này” - Tuệ Mẫn nói.

Mới đây, tin vui hơn tiếp tục đến với Ngũ Hành Games, đó là, sau khi tham gia nhiều hội chợ game tại Đài Loan, Malaysia, Thái Lan để quảng bá trò chơi, nhóm đã bán được bản quyền bản Hội phố. Một số nhà phát hành game quốc tế đã chuyển ngôn ngữ của Hội phố sang tiếng Nhật, Hàn, Hungary và dự kiến ra mắt những bản quốc tế này vào cuối tháng 7/2025.

“Khi chuyển thể sang ngôn ngữ khác, Hội phố sẽ góp phần quảng bá thành phố Hội An đối với bạn bè quốc tế. Đó là điều chúng tôi mong mỏi mỗi khi làm một sản phẩm boardgame. Chúng tôi cũng đang lên kế hoạch số hóa các boardgame này, đưa lên nền tảng số để người chơi có thể tải về hoặc chơi trực tuyến” - Tuệ Mẫn cho biết thêm. Còn với boardgame “Phục dựng” lấy ý tưởng từ việc phục dựng lại Điện Kính Trung ở Huế, nhóm muốn giới thiệu kiến trúc, nghệ thuật gốm sứ và hành trình phục dựng di sản này, nhằm quảng bá nét đẹp của Huế với bạn bè thế giới. Cùng với Hội phố, Ngũ Hành Games cũng sẽ số hóa Phục dựng, đưa lên nền tảng số để mang đến cách tiếp cận mới mẻ, hiệu quả hơn nữa cho người chơi.

Các bạn trẻ thích thú trải nghiệm sản phẩm của Ngũ Hành Games

“Sức hấp dẫn của game nằm ở cách kể chuyện. Bằng cách kết nối câu chuyện qua tình huống, hình ảnh, boardgame mang đến sự tò mò cho người chơi, khiến họ có xu hướng muốn đi tìm hiểu. Không phải ngẫu nhiên một game thủ lên Google Maps để tìm về Chợ Lớn và booking vé đến Sài Gòn; cũng không phải tự nhiên một học sinh đi đến từng địa điểm có trên boardgame Sài Gòn du ký để chụp hình checkin. Tôi nghĩ, game thuần Việt thực sự đã đưa văn hóa Việt vươn xa, góp phần mang đến thành tựu ban đầu cho công nghiệp sáng tạo ở Việt Nam, đồng thời mở ra cơ hội để các trò chơi giải trí “made in Việt Nam” bước ra thế giới” - Đó cũng chính là xuất khẩu văn hóa, phù hợp xu hướng quốc tế hóa bản sắc Việt trong thời đại 4.0” - cô gái trẻ Tuệ Mẫn khẳng định với phóng viên.

Nhắc đến trò chơi giải trí, ngoài boardgame còn những trò chơi điện tử trực tuyến (game online). Trong khoảng 10 năm trở lại đây, giới trẻ Việt Nam đã quan tâm đến việc phát triển các tựa game điện tử thuần Việt. Trong số đó có anh Hoàng Bảo Long, CEO & Nhà sáng lập Lacbird Corp - Startup. Năm 2018, Long cùng cộng sự bắt tay vào sản xuất tựa game Lạc Việt phiêu lưu ký. Trò chơi là câu chuyện của một chàng trai 19 - 20 tuổi với đam mê đi khám phá văn hóa Việt Nam và muốn viết lại chuyến du lịch từ Bắc vào Nam vào cuối sổ Việt Nam Adventures của mình.

Lạc Việt phiêu lưu ký là tổ hợp trò chơi gồm 5 mini games. Khi tham gia trò chơi, người chơi nhấp chuột vào địa chỉ https://www.lacbird.com/pcweb, và được nhập vai thành du khách để khám phá những địa danh, kho tàng văn hóa đặc sắc của Việt Nam, trải dài khắp 3 miền Bắc - Trung - Nam. Đến với Hà Nội, người chơi được đi thăm Hồ Gươm, ngắm nhìn những góc phố cổ đượm hương hoa sữa, cảm nhận không khí rộn ràng, tươi vui mà bình yên, dịu dàng những ngày cận Tết, khám phá phố cổ Hà Nội.

Nếu chọn điểm đến là Tây Bắc, người chơi sẽ bước vào không gian ngập tràn hoa ban trắng, cùng tiếng khèn, tiếng nhạc đặc trưng của vùng cao; ngắm những thửa ruộng bậc thang, những ngôi nhà sàn nhấp nhô sau núi sau mây. Ở đây, người chơi sẽ được chơi trò nhảy sạp, hòa mình cùng nhịp gõ của tre nứa... Còn đến Quảng Bình nắng gió, du khách sẽ được thử sức với trò chơi đua thuyền trong tiếng trống, tiếng hò reo, tiếng mái chèo khua nước; được tìm hiểu thông tin về lễ hội đua thuyền, một hoạt động văn hóa, thể dục thể thao được tổ chức thường niên, đã trải qua hàng nghìn năm của người dân nơi đây.

Nếu chọn vùng đất Nam Bộ làm điểm đến, người chơi sẽ có trải nghiệm thú vị khác. Trong tiếng nhạc, tiếng sáo miền Tây hân hoan, tươi vui, người chơi trong trang phục của người Nam Bộ với chiếc khăn rằn đặc trưng, ngồi trên chiếc ghe, khua dòng nước và trải nghiệm hái quả trong các khu miệt vườn.

Tựa game "Lạc Việt phiêu lưu ký"

Chia sẻ với phóng viên, CEO LacBird cho biết, game Lạc Việt phiêu lưu ký cuốn người chơi bởi họ sẽ phải tìm kiếm thông tin về khu vực, vùng miền đó qua luật chơi. Bằng một cách khéo léo, game mang đến cho các game thủ cơ hội tìm hiểu cuộc sống người dân, khám phá những nét văn hóa truyền thống. Và điều thú vị là, mỗi game nhỏ đều có phần giới thiệu ngắn bằng tiếng Anh về giá trị, ý nghĩa của từng trò chơi gắn với những địa danh cụ thể, góp phần gia tăng thêm hiệu quả quảng bá văn hóa, du lịch Việt Nam tới bạn bè quốc tế.

Ban đầu, khi Lạc Việt phiêu lưu ký ra mắt, LacBird được sự hỗ trợ từ MarknB và Bộ Ngoại Giao, đưa trò chơi này trở thành dự án game văn hóa “made in Vietnam” đầu tiên xuất hiện tại “Ngày Việt Nam ở nước ngoài” tại Áo, Ấn Độ, Hàn Quốc năm 2022 và 2023 và được Bộ Ngoại giao quảng bá rộng rãi trên các nền tảng số.

Anh Hoàng Bảo Long - CEO của LacBird

“Thời điểm đó, chúng tôi đang làm game thương mại, doanh thu tốt nhưng tôi luôn cảm thấy vô nghĩa và không để lại dấu ấn. Hơn nữa, vốn thích nghiên cứu lịch sử từ nhỏ qua những câu chuyện của ông ngoại kể, cùng với trải nghiệm của bản thân sau nhiều năm du học ở Úc, tôi thấy không đâu đẹp như đất nước mình, những câu chuyện về lịch sử, văn hóa được hình thành từ cả ngàn năm trước đã thúc đẩy tôi quyết tâm làm một sản phẩm game văn hóa. Sau 3 tháng, sản phẩm được ra mắt và đón nhận. Nhiều người bạn ở Úc chơi tỏ ra vô cùng thích thú. Nhiều người đã sang Việt Nam để khám phá những vùng miền mà họ biết đến qua Lạc Việt phiêu lưu ký” - Long say sưa kể.

Sản phẩm game văn hóa đầu tiên thành công tiếp đà cho anh Hoàng Bảo Long tiếp tục dự án thứ 2, thứ 3 như Intedify; Phục ma ngự sử; Hoa đăng… Nếu Lạc Việt phiêu lưu ký là sản phẩm văn hóa du lịch, thì Intedify là nền tảng giáo dục - game văn hóa kết hợp cùng AI Machine Learning để xây dựng một môi trường vừa học vừa chơi cho các bé từ 5-10 tuổi.

CEO Lạc Bird kể, Intedify là câu chuyện của những cô bé cậu bé bắt đầu chập chững đi học, với khát vọng được sống và trải nghiệm những điều kỳ thú của Việt Nam thông qua những câu chuyện cổ tích Trăm trứng nở trăm con, Sơn Tinh - Thủy Tinh, Thánh Gióng hay Sự tích Mai An Tiêm. Bước vào trò chơi, các em nhỏ sẽ được trở thành 1 nhà phiêu lưu đi khám phá các địa điểm cổ tích của Việt Nam thời kỳ Hùng Vương như Núi Ba Vì, núi Sóc… Vừa chơi games, các bạn nhỏ sẽ được học toán và ngôn ngữ như Tiếng Việt hoặc Tiếng Anh (với phiên bản quốc tế) bởi vì đó là những thử thách bé phải vượt qua để chiến thắng các nhiệm vụ của trò chơi.

Trò chơi này sau đó đã đưa LacBird là một trong những startup nổi bật nhất tại sự kiện Google Startup Academy, trở thành 1 trong 15 startup may mắn trao đổi với Hàn Quốc thông qua sự kiện Vietnam - Korea Startup Exchange; được đánh giá cao bởi các chuyên gia công nghệ từ các tập đoàn công nghệ, các quỹ đầu tư Australia và Việt Nam và lọt Top 5 của Youth Co:Lab Việt Nam - SDGs Innovation Incubator 2023. Đặc biệt, LacBird đã gọi vốn thành công 300.000 USD tại Úc ngay sau đó.

Anh Hoàng Bảo Long, CEO & Nhà sáng lập Lacbird Corp - giới thiệu với Thủ tướng Phạm Minh Chính về những sản phẩm game văn hóa

Hiện CEO của LacBird cho biết, anh cùng các thành viên trong nhóm sáng tạo trò chơi trực tuyến Phục ma ngự sử của LacBird với thời lượng 8 giờ đồng hồ. Đây là một tựa game hành động phiêu lưu, được truyền cảm hứng từ những cuốn sách Lý Triều dị truyền, Lĩnh Nam trích quái và Việt Điện linh tập. Phục ma ngự sử tái hiện câu chuyện thời Lý Thánh Tông, sáng tạo ra thêm chức quan Phục ma ngự sử được nhận lệnh của Hoàng Đế đi trừ yêu ma quỷ quái giúp đỡ dân lành. Trong games này, có hình ảnh của Hoàng thành Thăng Long thời Lý với cung điện, con người và những phong tục văn hóa, nghi lễ dân gian truyền thống.

“Hơn 10 năm làm game, tôi nhận ra, người phương Tây rất thích tìm hiểu về văn hóa bản địa của người Việt. Họ hứng thú với những câu chuyện dân gian, liêu trai chí dị. Qua trò chơi điện tử này, người chơi sẽ có cơ hội tìm hiểu về Đạo Giáo - Khổng Giáo - Phật Giáo và những tín ngưỡng dân gian của người Việt. 3 năm qua, LacBird đã dồn lực, đầu tư cho sản phẩm này với hy vọng Phục ma ngự sử sẽ trở thành “bom tấn” của game Việt giống như Black Myth: Wukong của Trung Quốc vậy” - anh Hoàng Bảo Long kỳ vọng.

Loạt bài viết: Tạo đột phá để game Việt trở thành ngành công nghiệp văn hoá “đẻ trứng vàng”

Bài 2: Thời điểm “vàng” của ngành công nghiệp tỷ đô tại Việt Nam

Bài 3: Chặng đường nào trải bước trên hoa hồng?

Bài 4: “Cú hích” từ đào tạo nhân lực ngành game

Bài 5: “Bộ tứ trụ cột” mở ra những cơ hội “cất cánh”